FRONDA

wspierali aktywnie fundamentalistów w trakcie wystąpień politycznych przeciwkoznienawidzonej monarchii, a czasami wręcz poddawali w wątpliwość zgodnośćidei rewolucji islamskiej z nauczaniem szyickim. Jednak po objęciu przezfundamentalistów kontroli nad aparatem państwa również tradycjonaliści zaczęlikorzystać z otwierającej się możliwości podejmowania bardziej aktywnych działań.Spory między tradycjonalistami, wśród których było wielu znanych ajatollahów afundamentalistami uwidoczniły się wyraźnie już w 1979 roku, w trakcie debaty okształt konstytucji.Czołowym oponentem Chomeiniego i jego koncepcji bezpośredniej władzyduchowieństwa był ajatollah Szariat-Madari, główny autorytet religijny szyitówirańskich przed 1979 rokiem, który przyczynił się do wzrostu popularnościChomeiniego w kraju podczas jego przymusowej emigracji. Jednak po powrocieChomeiniego stosunki między obydwoma ajatollahami były pełne napięć. Wynikałoto stąd, że Szariat-Madari był przeciwnikiem bezpośredniego udziału duchownychw sprawowaniu władzy państwowej i twierdził, że konstytucja republiki islamskiejpowinna zagwarantować czołową rolę religii, a nie duchownych. Uważał on, żeduchowieństwo może zachować niezależność i właściwy autorytet tylko wtedy,gdy nie zaangażuje się bezpośrednio w sprawowanie władzy państwowej. Liniareprezentowana przez ajatollaha Szariat-Madariego ostatecznie przegrała, a onsam skończył w 1982 roku w areszcie domowym.Krytyka ze strony znanych ajatollahów dotyczyła również metod rządzeniastosowanych przez fundamentalistów. O ile duchowieństwo w Kum zachowywałoraczej milczenie i przyjęło pozycję wyczekującą, o tyle w Maszhadzie podnosiłysię głosy ostrej krytyki. W kwietniu 1981 roku ajatollahowie Kurni i Szirazi oskarżylirząd o odejście od prawdziwej drogi ukazanej przez islam. Kurni przekonywałduchowieństwo, żeby nie angażowało się w walkę polityczną. Uważał on, żeduchowni przywódcy mają wywierać moralny wpływ na wspólnotę muzułmańską.Ajatollah Szirazi zarzucał natomiast kierownictwu Islamskiej Republiki Iranu, żew swoim postępowaniu upodabnia się do obalonego szacha, który odmiennezdanie w jakiejkolwiek materii traktował jako zdradę.Wśród duchownych autorytetów byli również ajatollahowie deklarującyjawną opozycję wobec rządzących fundamentalistów. Na początku 1981 rokuajatollah Zendżani potępił władze Islamskiej Republiki Iranu za odejście odnauczania islamu i przypomniał ajatollahowi Chomeiniemu, że we wspólnocieszyickiej żaden duchowny nie może uważać się za papieża. Zendżani ostrokrytykował także brutalne rozprawy z funkcjonariuszami starego reżimu i zarzucałwładzom islamskim brak miłosierdzia, praktykowanego przecież przez Proroka iimama Alego. Stwierdził on również, że minione dwa lata rządów islamskichdoprowadziły do "zdyskredytowania islamu", co przejawiało się w masowychprocesach byłych funkcjonariuszy obalonego reżimu, w których osobywyznaczane na prokuratorów nie posiadały dostatecznych kompetencji w zakresieznajomości prawa muzułmańskiego, a funkcje sędziów pełnili studenci medres.Zdaniem ajatollaha Zendżaniego doprowadziło to do naruszenia dwóchpodstawowych zasad sprawiedliwości: prawa oskarżonego do obrońcy i prawa292 FRONDA DOŻYNKI 1996