FRONDA

Abrahama, Izaaka i Jakuba i powołują do życia współczesnego Boga Buddy,Heisenberga i Fritjofa Capry. Ich przerażeni chrześcijańscy adwersarze twierdząz kolei, że nauka kłamie i że należy wrócić nie tylko do Boga Abrahama, alerównież do nauki z czasów Ojca wiary (świadczy o tym np. poziom niektórychdyskusji o teorii ewolucji). Oglądając się wstecz na losy konfrontacji między wiarądaną od Boga, a wiedzą o świecie nabytą przez człowieka, można zauważyć, żejej burzliwy przebieg jest nieunikniony. Źle by się stało, gdyby chrześcijanie doszlido wniosku, że zwycięstwo wiary może polegać na odrzuceniu nauki. Prawdachrześcijańska nie jest prawdą cząstkową, która musi terroryzować inne koncepcjerzeczywistości jako mogące zagrozić jej autentyczności. Zerkanie w stronę tego,co pogańskie, nie ma na celu "zabijania" pogańskich idei, tylko ich "nawracanie".Odnosi się to nie tylko do ludzi, lecz również do pojęć.Pożytek z herezjiHerezja jest tą formą pogaństwa, która nie tyle istnieje na uboczu, corości sobie pretensje do reformowania chrześcijaństwa. Reforma chrześcijaństwamoże zmierzać w dwóch kierunkach - dążyć do tego, by stało się ono bardziejchrześcijańskie lub - by stało się bardziej niechrześcijańske. Ten drugi kierunekbudził zawsze uzasadnioną niechęć wśród wyznawców Chrystusa. Herezja byławięc traktowana jako wewnętrzny wróg, wypaczający zdrową, ortodoksyjnądoktrynę. Jednak wbrew pozorom stosunek ortodoksji do herezji nie ograniczałsię tylko do fizycznego likwidowania heretyckich pism bądź ich twórców.Wykazywanie błędów nie zawsze było postawą czysto negatywną.W II wieku wielu chrześcijan postanowiło uzupełnić doktrynę Kościoła opewne wątki zaczerpnięte z mitologii i filozofii greckiej, z religii Zaratustry oraz zpopularnych wtedy pogańskich misteriów i praktyk astrologicznych. W ten sposóbpowstały nowe doktryny religijne, które określano jako gnozę. Chrześcijaństwow tym wydaniu nie było już wiarą, lecz wiedzą, którą wybrane jednostki uzyskiwałydzięki serii specyficznych wtajemniczeń. Człowiek zbawiał się sam poprzezzdobyte ogromnym wysiłkiem poznanie rzeczywistości najwyższej. Ponieważgnostycy uważali się nadal za chrześcijan, wybitny ortodoksyjny myśliciel św.Ireneusz postanowił wyprowadzić ich z błędu. Napisał więc dzieło "Przeciwherezjom", w którym dowiódł, że heretycy być może mówią rzeczy ciekawe, alezupełnie niezgodne z tym, co mówił Chrystus. Wynikało z tego, że dlachrześcijanina herezja jest trucizną uniemożliwiającą mu prawidłowy rozwój wwierze. Innego Ojca Kościoła, św. Klemensa Aleksandryjskiego, zastanawiałojednak, co w tej truciźnie jest tak pociągającego, że wielu chrześcijan przyjmujejąjako lekarstwo. Zauważył, że gnoza obiecuje doświadczalne poznanie (gnosis)rzeczywistości najwyższej i przeciwstawia siebie wierze jako czemuś ciemnemu,przyjmującemu istnienie Boga na słowo honoru. Św. Klemens stwierdził, żeprzeciwstawienie to jest złudne, gdyż droga do poznania Boga wiedzie właśnieprzez wiarę. Napisał więc dzieło "Kobierce". Dowodził w nim, że wiara nie jestczymś ciemnym, lecz jak najbardziej jasnym i rozumnym, gdyż opiera się nazaufaniu w słowa i moc Boga, który pociąga ku Sobie człowieka i udostępnia mu326 FRONDA DOŻYNKI 1996