FRONDA

Adam Pawłowicz, publicysta telewizyjnyZanim odpowiem na pytania ankiety, kilka uwag ogólnych. Teologia niejest dyscypliną czysto teoretyczną, lecz jest ściśle związana ze sferą praxis,praktyką życia. Każdy model życia, nawet życia ateisty, zakłada pewną teologię- odniesienie (lub negację tego odniesienia) do świata wartości, do bytu wyższego,który warunkuje nasze istnienie (przyczyna sprawcza), zakłada wreszcie pewnąwizję celu i sensu życia (przyczyna celowa).Również w węższym, bardziej ścisłym znaczeniu teologia ma ścisły związekz życiem. Podstawowe prawdy chrześcijaństwa objawione w Ewangelii zostałyzdefiniowane (wyrażone w języku pojęć abstrakcyjnych) w ciągu czterechpierwszych stuleci rozwoju chrześcijaństwa. Działo się to w wyniku gwałtownychsporów teologicznych, które nie były domeną wąskiego kręgu wtajemniczonych,ale obejmowały szerokie kręgi chrześcijan; dla nich pytanie o realnośćczłowieczeństwa Jezusa, realność Jego śmierci, realność zmartwychwstania iSynostwo Boże były pytaniami o znaczeniu praktycznym, wiążącym się ściśle zodpowiedzią na pytanie jak żyć, czy cielesność sama w sobie jest grzeszna itp.Konieczność sformułowania precyzyjnej definicji teologicznej rodziła się tam, gdziepojawiało się nowe rozumienie podstaw wiary, niezgodne z dotychczasowątradycją i zmysłem religijnym wspólnoty Kościoła (sensus catholicus).Teologia ma więc, często nieuświadamiany, ale ścisły związek z praktyką,modelem życia, czy też jak kto woli - kulturą. W tym też kontekście chciałbymwidzieć odpowiedź na pytania postawione przez redakcję "Frondy". Kulturawspółczesna bowiem, a w każdym razie wiele jej przejawów, tworzy iupowszechnia na skalę masową wizerunek człowieka i wizję świata sprzeczną zObjawieniem. Zakwestionowane zostają - lub co gorsze - podmienionepodstawowe pojęcia umożliwiające przyjęcie i właściwe zrozumienie Objawienia.Człowiek współczesny znajduje się na przecięciu dwóch sił: słabnącegoprzekazu tradycji religijnej i rosnącego nacisku masowej kultury. Nic dziwnego,że światopogląd większości z nas przypomina patch-work, składankę różnych,niespójnych elementów: chrześcijaństwa, gnozy i klasycznego pogaństwa.Właśnie w procesie nieuświadomionej zamiany chrześcijaństwa w gnozę iodradzaniu się pogańskiej wizji świata upatruję największe zagrożenie dla wiaryi Kościoła.Wśród takich podstawowych rzeczywistości, które zafałszowujewspółczesna kultura, jest m.in. rzeczywistość osoby ludzkiej. Tradycja filozoficznai teologiczna przez osobę ludzką rozumie dążący do szczęścia (spełnienia) bytcielesno-duchowy obdarzony wolną wolą i rozumem; byt niesamoistny, zależnyod Istoty Wyższej zarówno w swym początku jak i w całym swoim istnieniu.Kultura współczesna eliminuje przede wszystkim samo pojęcie osoby. Wto miejsce wstawione zostaje pojęcie jednostki (indywidualizm), rządzonej przezrozmaite determinizmy: biologiczne, psychologiczne, społeczne. Byt cielesnoduchowyzamienia się w byt czysto biologiczny albo - w ujęciu gnostyckim - bytpseudo-duchowy (duchowość sprowadzona zostaje do psychologii). Dążenie doszczęścia (spełnienia) zamienia się w dążenie do samozadowolenia. Cały ten74 FRONDA DOŻYNKI 1996