FRONDA

prawda o działaniu Boga w świecie dana człowiekowi w sposób nadnaturalny.Na to nie mogli zgodzić się chrześcijanie pokroju św. Augustyna, gdyż uważali,że poznanie prawdy o Bogu upoważnia ich do poznania prawdy o świecie, któryOn stworzył. To samo poczucie własnej wartości, które przedtem odseparowałochrześcijan od filozofii, teraz pomogło im spojrzeć na naturalną wiedzę człowiekaw nowy sposób. Intelekt człowieka został, zrehabilitowany i postawiony nawłaściwym mu miejscu. Uznał wyższość Intelektu Boga. Wszystko wskazywałona życzliwą i owocną współpracę tych dwóch intelektów. Filozof pogański mógłzostać doceniony w tej mierze, w jakiej jego filozofia była otwarta na bratniąwspółpracę z teologią.Chrzest ArystotelesaNiedocenianie czyjejś pomocy czy jej przecenianie zazwyczaj wywołujeprzykre skutki. Zachowanie właściwego umiaru w korzystaniu z filozofii pogańskiejwymagało od chrześcijan z jednej strony dobrej znajomości obcej im doktryny, zdrugiej zaś mocnego ugruntowania we własnej wierze. Nie wszystkim się toudawało. W XIII wieku nastąpił kolejny brzemienny w skutki najazd pogaństwana chrześcijańską Europę - odkryto i przetłumaczono na łacinę najważniejszepisma Arystotelesa. Zamieszanie było ogromne. Naukowcy z UniwersytetuParyskiego, którzy od jakiegoś czasu czuli się znudzeni przerobionąjuż w każdymdetalu filozofią neoplatońską, dostrzegli w pismach Arystotelesa nową fascynującąpożywkę dla swych spragnionych umysłów. Puściły im wszelkie hamulcechrześcijańskiego, opartego na wierności ortodoksji, umiaru. Arystoteles stał siędla nich prorokiem nowej wizji świata, bardzo spójnej, lecz nie zawsze dającejpogodzić się z dogmatami głoszonymi przez Kościół. Filozof ze Stagiry nie mógłsię jednak mylić. Dlatego - jeżeli według jego modelu rzeczywistości świat istniejeodwiecznie, a nie jest stworzony w czasie, jak dotąd sądzono; jeżeli jest jedenIntelekt wspólny dla całej ludzkości, a nie wiele indywidualnych intelektów (awięc dusz), które by mogły trwać po śmierci i przyjąć konsekwencje swoich czynów- należało to zaakceptować w imię naukowej uczciwości. Aby nie drażnić ortodoksji,awerroiści (tak nazywano zwolenników arystotelizmu, gdyż korzystali z interpretacjitej filozofii wyłożonej w pismach Araba Awerroesa) odwoływali się do teorii dwóchprawd, według której i filozofia, i teologia mają swoje racje, choć racje te sąsprzeczne.Teologowie paryscy również przejęli się myślą Arystotelesa, choć w innysposób. Widząc, co się dzieje z ich intelektualnie opętanymi kolegami, postanowiliwłączyć dogmatyczne hamulce bezpieczeństwa, a nawet cofnąć się trochę wczasie. Według nich św. Augustyn i jego kontynuatorzy uzasadnili intelektualniew wystarczający sposób chrześcijańską wiarę i nie ma potrzeby (a nawet jestrzeczą zgubną) szukać podniety umysłowej w nowinkach Stagiryty. Jeżeli zdawalisobie sprawę, że św. Augustyn ochrzcił myśl poganina Platona, to ten jedenchrzest wystarczał im w zupełności i należało na nim poprzestać. Potępili więcawerroistów, a wraz z nimi, pośmiertnie, Filozofa ze Stagiry.324 FRONDA DOŻYNKI 1996