zurab kiknaZe qarTuli folklori - Reso Kiknadze

78
sakacobrioa. iyo xana folkloristikaSi, roca didi TavgamodebiT
eZebdnen zRapris arqetips (winasaxes) da mis
samSoblos, Tumca kvleva uSedegod damTavrda, mizani
kvlevisa miRweul ver iqna, mainc didi codna dagrovda
msoflio zRaprebis Sesaxeb. aRmoCnda, rom mTavari saZiebeli
zRaparSi aris ara misi warmoSobis adgilsamyofeli
da arc imdenad misi warmoSobis problema, romelic mudam
hipoTeturi iqneba, ramdenadac misi agebuleba, struqtura,
mizandasaxuloba, rac saerToa dResdReobiT arsebuli
yvela zRaprisTvis.
Cveulebriv, zRapars, rogorc Janrs, sam tipad yofen:
jadosnur, cxovelTa da sayofacxovrebo zRaprad. umjobesia,
zRapari folkoruli narativis erT-erT saxeobad
CavTvaloT, xolo zemoT CamoTvlili nawilebi – Janrebad.
Tumca arc es iqneba maincdamainc realobis amsaxveli: es
sami narativi imdenad gansxvavdeba erTmaneTisgan struqturiT,
SinaarsiT da ideologiiT, rom erTi saxelwodebis
(zRapari) JanrSi maTi moqceva gaZneldeba. amJamad Cveni
yuradRebis sagania xalxuri narativis an eposis is saxe,
romlis saxelwodebad jadosnuri zRaparia damkvidrebuli,
Cven ki mas sakuTriv zRapars vuwodebT. ufro metic:
misi ideologia da mizandasaxuloba safuZvels gvaZlevs
vuwodoT mas xalxuri esqatologiuri eposi.
vidre zRapris ganmartebas SemogTavazebdeT, ganvixilavT
Tavad zRapris teqsts, romlis analizis Semdeg gvecodineba
misi raoba, rogorc folkloruli Janrisa; gvecodineba,
vin aris zRapris gmiri, ras warmoadgens zRapris
samyaro, misi dro da sivrce, ra mimarTeba aqvs mas im
samyarosTan, sadac zRapris mTxrobeli da msmeneli cxovroben,
ras gveubneba zRapari, rogori azrovnebis nayofia
igi, ras niSnavs misi „iyo da ara iyo ra“, ramdenad arsebiTia
misTvis jadosnuri (fantastikuri) elementi, ramac
misi gavrcelebuli dasaxeleba („jadosnuri zRapari“) gansazRvra
da sxva.
zRapris Sinaarsis ganxilvamde warmovadginoT igi mis
mTlianobaSi dasawyisi da dasasruli formulebiTurT,
romlebic Tumca yvela zRaparSi ar dasturdeba, magram
misi Txrobis specifikas warmoadgens.
zRapari sami nawilisgan Sedgeba: 1) dasawyisi (rus.
çà÷èí), romelsac SeiZleba vuwodoT „winkari“, 2) Tavad