‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

132 Fizikokimya
ÖRNEK 6.1:
H 2 (g) + I 2 (g) ⇋ 2HI(g)
reaksiyonuna göre 500°C’de dengedeki türlerin k›smi bas›nçlar› afla¤›da verilmektedir.
Bu verilere göre reaksiyonun denge sabiti ifadesini yazarak, de¤erini hesaplay›n›z.
Çözüm:
Denge sabiti,
K
P (H2 ) (atm) P (I 2 ) (atm) P (HI) (atm)
2 2
PHI
1877 ,
= 49,
48
PH
PI
0, 552×
0,
129
= ( ) = ( )
2 2
0,552 0,129 1,877
olarak bulunur.
Kimyasal dengenin dinamik bir denge olmas› nedeniyle, dengedeki bir sisteme
d›flar›dan bir etki yap›ld›¤›nda, sistem bu de¤iflimden etkilenir. Bu durumda sistemin
denge hali bozulur ve sistem, yeni bir denge durumu oluflturmak üzere de¤iflime
u¤rar. Dengedeki bir sisteme yap›lan etkiler sebebiyle meydana gelecek de-
¤iflimlerin nas›l olaca¤›na yönelik genel bir ifade ilk kez Henry-Lows ve Le Chatelier
taraf›ndan öne sürülmüfltür. Le Chatelier kural› olarak bilinen bu kural, dengedeki
sisteme d›flar›dan bir etki yap›ld›¤›nda sistemin bu etkiyi azalt›c› yönde bir de-
¤iflime u¤rayaca¤›n› ifade etmektedir. Le Chatelier kural› d›fl koflullardaki de¤iflimler
ile dengedeki bir sistemde olabilecek de¤iflimlerin niteliksel olarak tahmin edilmesini
sa¤lar. Söz konusu etkiler; dengedeki bir sistemin s›cakl›¤›n› veya bas›nc›-
n› de¤ifltirmek, dengedeki bir sisteme dengede bulunan maddelerden eklemek veya
ç›karmak fleklinde olabilir. Sisteme katalizör eklenmesi; dengeyi etkilemez, sadece
dengeye ulaflma h›z›n› art›r›r. fiimdi bu etkilerin dengedeki bir sistemi nas›l
de¤ifltirece¤ini Le Chatelier kural›n› kullanarak, afla¤›daki örnek üzerinde görelim.
ÖRNEK 6.2:
2A(g) + 3B(g) ⇋ C(g) + 2D(g) ∆H = +
reaksiyonuna dengede iken afla¤›daki etkiler yap›ld›¤›nda meydana gelecek de¤iflimleri
ifade ediniz.
a. Sisteme A maddesi eklenmesi,
b. Sistemden B maddesinin uzaklaflt›r›lmas›,
c. Sistemden C maddesinin uzaklaflt›r›lmas›,
d. Sisteme D maddesi eklenmesi,
e. Sisteme katalizör eklenmesi,
f. Sistemin hacminin azalt›lmas›,
g. Sistemin toplam bas›nc›n›n azalt›lmas›,
h. Sistemin s›cakl›¤›n›n artt›r›lmas›.
Çözüm:
a. Le Chatelier kural› gere¤i sistem bu etkiyi azalt›c› yani eklenen A maddesini tüketecek
yönde (sa¤a do¤ru) bir de¤iflime u¤rar ve bu nedenle yeni denge durumunda
daha fazla C ve D maddeleri bulunur. Denge sabitinin de¤erinde bir
de¤ifliklik olmaz.