‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

Kimyasal Kinetik
G‹R‹fi
Kimyasal kinetik bir reaksiyonun dengeden önceki halini inceleyen fizikokimyan›n
bir alt dal›d›r. Genel anlamda kinetik, bir reaksiyonun ne kadar h›zl› yürüdü-
¤ünü ve hangi mekanizma ile olufltu¤unu inceleyen bilim dal›d›r. Termodinamik
ise reaksiyona giren maddelerin, ürünleri oluflturmadan önce hangi aflamadan geçti¤i
veya reaksiyonun hangi h›zla dengeye ulaflt›¤› konusu ile ilgilenmez. Bir reaksiyonun
bafllang›çtan dengeye ulafl›ncaya kadar geçen süre içinde bir kimyasal reaksiyonun
h›z›, bu h›z›n hangi ortama ba¤l› oldu¤u, reaksiyona giren maddelerin
hangi yolu izledi¤i, h›z›n de¤ifltirilmesi için yap›lmas› gereken ifllemler ve reaksiyonun
izledi¤i yol kimyasal kinetik konusu içinde incelenir. Kimyasal kinetik bu
yönleriyle termodinami¤i tamamlar.
Baz› kimsasal reaksiyonlar çok h›zl› bir flekilde gerçekleflir. Patlama, yanma ve
birçok iyonun reaksiyonlar› ve metalik sodyumun su içindeki reaksiyonu bu tip
reaksiyonlara örnek olarak verilebilir. Baz› reaksiyonlar ise yavafl ilerlerler. Bunlara
örnek olarak paslanma, betonun sertleflmesi ve 14 C izotopunun beta ›fl›mas› yaparak
bozunmas› gibi reaksiyonlar verilebilir. Bu iki s›n›r aras›nda olup da laboratuvarda
izlenebilecek bir h›zla oluflan birçok organik ve inorganik reaksiyonlar da
vard›r.
Reaksiyon kineti¤ini belirlenirken önce reaksiyonun stokiyometrisi kurulur,
varsa oluflan ara reaksiyonlar saptan›r. Daha sonra reaksiyona giren maddelerin
veya oluflan ürünlerin, reaksiyon bafllad›ktan sonra farkl› zamanlardaki deriflimleri
veya k›smi bas›nçlar› belirlenir.
Kimyasal reaksiyonlar›n h›z›n›; reaksiyona giren madde deriflimi, s›cakl›k ve katalizör
etkiler. Reaksiyon h›zlar› reaksiyon süresince sabit kalmaz ve bafllang›çtaki
h›z, en büyüktür. Zamanla reaksiyona giren madde miktar› azal›r, bunun do¤al bir
sonucu olarak h›z da azal›r.
H 2 (g)+1/2O 2 (g) → H 2 O(s)
Suyun oluflumuna iliflkin bu reaksiyon, termodinamik olarak istemli ve kendili-
¤inden oluflan bir reaksiyondur. Ancak, bu iki gaz bir balonda stokiyometrik olarak
kar›flt›r›ld›¤›nda, çok uzun süre beklense de bir tek su molekülü oluflmaz. Balona
bir platin kristalinin at›lmas› veya k›v›lc›m oluflturulmas› durumunda fliddetli
patlama fleklinde reaksiyon oluflur. Buradaki platin veya k›v›lc›m katalizördür. Bu
ve benzeri reaksiyonlara katalizlenmifl reaksiyonlar denir. Katalizör, enzim ise re-