‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

9. Ünite - Kimyasal Kinetik
225
CH 3 COOC 2 H 5 + NaOH → CH 3 COONa + C 2 H 5 OH, ikinci dereceden reaksiyonunda
etil asetat ve sodyum hidroksitin bafllang›ç deriflimleri s›ras›yla; 0,2 M ve 15 M’d›r.
Reaksiyonun yar›lanma süresi 6,4 s oldu¤una göre; 35 saniye sonra CH 3 COOC 2 H 5
ve NaOH deriflimlerini bulunuz.
ÖRNEK 9.6:
Çözüm:
NaOH’in deriflimi, CH 3 COOC 2 H 5 yan›nda çok fazla oldu¤undan reaksiyon derecesi,
birinci dereceye indirgenebilir. Birinci dereceden bir reaksiyonun yar›lanma süresi
ifadesinden k,
ln 2 0693 ,
−1
t12
/
= ⇒ 64 , s = ⇒ k = 0,
108 s
k
k
olarak bulunur. Buna göre CH 3 COOC 2 H 5 ’›n 35 s sonraki deriflimi, birinci dereceden
h›z eflitli¤inden,
ln [ A ] o 02
ln , M
, M
= ⇒ = , s − 1 02
kt
0 108 × 35 s⇒
= 43, 816 ⇒ [ A ] = 4,
56× 10 −3
M
[ A]
[ A]
[ A]
fleklinde hesaplan›r. Reaksiyon stokiyometrisine göre ürüne dönüflen deriflim kadar
NaOH harcanaca¤›na göre; bu andaki ürün deriflimi,
x= [A] o –[A]= 0,2 M – 4,56×10 –3 M=0,195 M
olur. Reaksiyona girmeden kalan NaOH deriflimi ise,
[NaOH]= [NaOH] o –[NaOH]= 15 M–0,195 M=14,805 M
fleklinde hesaplan›r.
REAKS‹YON DERECES‹ BEL‹RLEME YÖNTEMLER‹
Önceki k›s›mda genel olarak farkl› derecelerdeki kimyasal reaksiyonlar›n h›z ifadelerinin
yaz›lmas›n› ve h›z sabitlerinin belirlenmesini inceledik. Reaksiyonun kineti¤i
incelenirken, öncelikle reaksiyon derecesinin bilinmesi gerekir. Bunun için
farkl› deneysel yöntemler uygulanmaktad›r ve reaksiyonun özelli¤ine ba¤l› olarak
bu yöntemlerden biri di¤erine göre tercih edilebilir. Bir reaksiyonun derecesi belirlendi¤inde,
reaksiyon h›z› ve h›z sabiti kolayca belirlenir. fiimdi reaksiyon h›z›
belirleme yöntemlerini k›saca aç›klayal›m.
Formülde Yerine Koyma Yöntemi
Derecesi tayin edilmek istenen reaksiyonun, farkl› sürelerde ya bafllang›ç maddelerinden
ya da ürünlerden birinin deriflimlerindeki de¤iflim miktar› deneysel olarak
izlenir. Belirlenen veriler, önceki k›s›mda verilen h›z eflitliklerinde yerine konur ve
hangi ifade yaklafl›k ayn› k de¤erini verirse, reaksiyon o ifadenin ait oldu¤u derecedendir.
Bir A maddesinin 30°C’daki reaksiyonunda A’n›n farkl› zamanlarda belirlenen
deriflimleri afla¤›daki gibidir.
ÖRNEK 9.7:
t (dk) 0 189 246 600 1098 1848
A (M) 0,104 0,090 0,086 0,064 0,041 0,021
Bu deneysel verilere göre, reaksiyonun h›z sabitini hesaplay›n›z.