â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8. Ünite - Faz Dengeleri ve Diyagramlar›<br />
min bilefliminin G noktas›na karfl›l›k geldi¤i bir duruma ulafl›l›r. Bu noktada sistem<br />
tek fazl› ve iki fazl› bölgeleri ay›ran e¤ri üzerindedir. Bu anda ortama çok az bir<br />
miktar daha A maddesi ilave edilirse sistem iki fazl› hale dönüflür. Ancak G noktas›ndaki<br />
sistemde fazlardan biri di¤erine göre (kütlece, hacimce vs) çok küçüktür.<br />
Ortama A maddesinden ilave edilmeye devam edilirse küçük faz›n giderek büyüdü¤ü,<br />
büyük faz›nda giderek küçüldü¤ü görülür. Sistemin toplam bilefliminin H<br />
noktas›ndaki bileflime ulaflt›¤› bir durumu ele alal›m. Sistem bu noktada da iki fazl›d›r.<br />
“Toplam bileflimi H noktas›nda olan bu iki fazl› sistemin dengedeki fazlar›-<br />
n›n bileflimleri nedir veya nas›l belirlenir?” sorusu akla gelebilir. Bunun yan›t› flu<br />
flekilde verilebilir: Toplam bileflimi H noktas›nda (x A ) olan sistemin fazlar›ndan<br />
birinin bileflimi diyagramdaki G noktas›na karfl›l›k gelen bileflim (x A ′), di¤erininki<br />
ise I noktas›na karfl›l›k gelen bileflim (x A ′′)’dir. Sonuç olarak sistemin T s›cakl›¤›nda<br />
toplam bileflimi G ile I noktalar› aras›nda iken sistem her bileflimde iki fazl›d›r ve<br />
fazlar›n bileflimi G ve I noktalar›na karfl›l›k gelen bileflimlerdir. G noktas›ndaki bileflime<br />
sahip faz (Faz 1) B bilefleni içinde çözünmüfl A’dan oluflan yani B bileflenince<br />
zengin faz; I noktas›ndaki faz ise (Faz 2) A bilefleni içinde çözünmüfl B’den<br />
oluflan yani A bileflenince zengin fazd›r. Sistem T s›cakl›¤›nda G ile I noktalar› aras›ndaki<br />
her toplam bileflimde olabilece¤ine veya haz›rlanabilece¤ine göre ve oluflan<br />
dengedeki fazlar ayn› bileflime sahip olacaklar›na göre, örne¤in “H noktas›nda<br />
toplam bileflime sahip sistem ile J noktas›ndaki toplam bileflime sahip sistem aras›nda<br />
ne fark vard›r?” sorusu akla gelebilir. Bu iki noktada dengedeki fazlar›n bileflimleri<br />
ayn› olmas›na karfl›n fazlar›n miktarlar› (mol say›lar›, kütleleri) aras›ndaki<br />
oran farkl›d›r. Toplam bileflim, G ve I noktalar›n› birlefltiren do¤ru üzerinde bu<br />
noktalardan hangisine daha yak›n ise o faz›n di¤er faza göre miktar› daha fazlad›r.<br />
Faz dengelerinde, dengedeki iki faz bileflimini gösteren noktalar aras›na çizilen<br />
do¤rulara ba¤lant› çizgisi denir. Dengedeki fazlar›n miktarlar› aras›ndaki oran ve<br />
her bir faz›n miktar› kald›raç kural› diye bilinen bir kural yard›m›yla hesaplan›r.<br />
Bu kural biraz sonra anlat›lacakt›r.<br />
H noktas›nda bulunan sisteme A maddesi eklenmeye devam edilirse sistemin<br />
toplam bileflimi I noktas›na do¤ru kayar ve bileflim I noktas›na ulaflt›ktan sonra sisteme<br />
bir miktar daha A maddesi eklenirse sistem tekrar tek fazl› hale dönüflür. Örne¤in<br />
K noktas›ndaki bileflime sahip sistem tek fazl›d›r. Yukar›da da belirtildi¤i gibi<br />
F noktas›nda da sistem tek fazl› idi. Bu fazlar aras›nda temel farkl›l›k nedir? F<br />
noktas›ndaki sistemde; B maddesi (çözücüsü) içinde çözünmüfl az miktarda A<br />
maddesi sözkonusu iken K noktas›nda tam tersine A maddesi (çözücüsü) içinde<br />
çözünmüfl az miktarda B maddesi sözkonusudur. Bir baflka ifade ile sistemde F<br />
noktas›nda A’n›n B’deki çözeltisi, K noktas›nda ise B’nin A’daki çözeltisi oluflur.<br />
Buraya kadar s›v›-s›v› faz dengelerinde örnek bir diyagram üzerinde sabit s›cakl›kta<br />
bileflime ba¤l› olarak faz de¤iflimlerini gördük. fiimdi de sabit bileflime sahip<br />
iki s›v› bileflenli bir sistemde s›cakl›¤a ba¤l› olarak faz de¤iflimlerini görelim. fiekil<br />
8.2’de verilen örnek faz diyagram›nda belli bir bileflimde ve s›cakl›kta bir nokta seçelim.<br />
Bu L noktas› olsun. Bu noktada sistem, s›cakl›¤› T ′, toplam bileflimi x A =<br />
0,72 (x B = 0,28) olan iki fazl› bir sistemdir. L noktas›ndaki sistemin ›s›t›larak T ′′ s›-<br />
cakl›¤›na (M noktas›na) getirildi¤ini düflünelim. M noktas›nda da sistemin toplam<br />
bileflimi, sisteme A veya B ilave edilmedi¤inden, L noktas›ndaki bileflim ile ayn›d›r<br />
ve sistem yine iki fazl›d›r. Bu iki (L ve M) noktadaki sistemlerde gözlenen fark nedir?<br />
Bu sorunun yan›t›n› vermek için L ve M noktalar›ndan çizilen ba¤lant› çizgilerine<br />
göre belirlenen dengedeki fazlar›n bileflimlerine bakmak gerekir. Diyagramdan<br />
görüldü¤ü gibi sistemin toplam bileflimi de¤iflmemesine karfl›n dengedeki faz-<br />
195<br />
‹ki bileflenli sistemlerde<br />
ba¤lant› çizgileri x-eksenine<br />
(bileflimi gösteren eksene)<br />
paraleldir.<br />
Ba¤lant› çizgisine; ba¤<br />
çizgisi, kald›raç, ba¤ hatt›<br />
da denilmektedir.
Change language