‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

8. Ünite - Faz Dengeleri ve Diyagramlar›
209
geçti¤i köfleye ait bileflenin d›fl›ndaki di¤er iki bileflenin mol kesirleri, yüzdeleri veya
mol say›lar› aras›ndaki oran sabittir. Örne¤in M noktas› ile B köflesinden geçen
do¤runun üstündeki M, N, O noktalar›ndaki bileflimler flu flekildedir:
M noktas› x A = 0,50 x B = 0,25 x C = 0,25
N noktas› x A = 0,40 x B = 0,40 x C = 0,20
O noktas› x A = 0,30 x B = 0,55 x C = 0,15
Bu M, N ve O noktalar›ndaki x A /x C oranlar› hep 2’dir. Ayr›ca bu flekildeki bir
do¤ru üstünde bulunan nokta, üçgenin köflesine yaklaflt›kça sistem o köfleye ait bileflence
zenginleflir. Örne¤in sistem O noktas›nda (x B = 0,55) N noktas›ndaki (x B
= 0,40) sisteme göre; N noktas›nda M noktas›ndaki (x B = 0,25) sisteme göre B
bileflenince daha zengindir.
Üç Bileflenli K›smen Kar›flan S›v›lar›n Faz Diyagramlar›
A, B ve C s›v› bileflenlerinden oluflan üç bileflenli bir sistemde, üç bileflenden sadece
ikisi (örne¤in B ile C), iki bileflen çifti (örne¤in A ile B ve B ile C) veya üç bileflen
çifti (A ile B, B ile C ve A ile C) k›smen kar›flan s›v›lar olabilir. Bu tür sistemlerin
faz diyagramlar›, bileflenlerin k›smi çözünürlüklerine ba¤l› olarak, belli s›cakl›k
ve bas›nçta tek heterojen bölge, birbiriyle örtüflen veya örtüflmeyen iki heterojen
bölge ve birbiriyle örtüflen veya örtüflmeyen üç heterojen bölge içerebilir. Bu
faz diyagramlar›n›n belli bir s›cakl›k ve bas›nçtaki görünümleri farkl› s›cakl›k ve/veya
bas›nçta farkl› flekiller alabilir.
Ünitemizin bu k›sm›nda üç s›v› bileflenden sadece ikisinin k›smen kar›flt›¤› bir
sisteme iliflkin s›v›-s›v› faz dengelerini inceleyece¤iz. Yukar›da say›lan di¤er üç bileflenli
k›smen kar›flan s›v›lar›n faz diyagramlar›ndaki faz dengeleri inceleyece¤imiz
sistemdeki faz dengelerine benzer flekilde aç›klanabilir.
‹nceleyece¤imiz üç bileflenli sistem olarak; A, B ve C s›v› bileflenlerinden oluflan
ve A ile B’nin ve A ile C’nin birbiri içinde her oranda kar›flabildi¤i (çözündü¤ü)
ancak B ile C’nin birbiri içinde deriflime ba¤l› olarak k›smen veya tamamen
çözünebildi¤i bir sistem düflünelim. Böyle bir sistemin faz diyagram› fiekil 8.14’de
verilen faz diyagram› gibi olur. Böyle bir sistem için ilk önce B ve C bileflenleri kar›flt›r›larak
haz›rlanan bir kar›fl›m› ele alal›m. Bu kar›fl›m›n toplam bileflimi E noktas›ndaki
bileflim olsun. E noktas›nda sistem iki fazl›d›r ve F noktas›ndaki bileflimli
faz, B bilefleninde çözünmüfl C’den oluflan faz, G noktas›ndaki bileflimli faz ise C
bilefleninde çözünmüfl B’den oluflan fazd›r. Bu fazlar›n bileflimleri diyagramdan
okunabilir. fiimdi belli s›cakl›k ve bas›nçta, toplam bileflimi E noktas›nda bulunan
bu iki fazl› (B ve C bileflenlerinden oluflan) sisteme A bilefleninden ilave etmeye
bafllayal›m. Sisteme B ve C ilave etmeksizin sadece A ilave edildi¤inde sistemin
toplam bileflimi, E noktas› ile A köflesi aras›na çizilmifl do¤runun üzerinde A köflesine
do¤ru kayar. H noktas› bu duruma örnektir. Toplam bileflimi H noktas›nda
olan sistemin fazlar›ndan birinin bileflimi I noktas›ndaki bileflim, di¤erininki J noktas›ndaki
bileflimdir. I ve J noktalar›ndaki fazlar›n bileflimleri diyagramdan okunabilir.
Dikkat edilirse I, H ve J noktalar›ndan geçen ba¤lant› çizgisi üçgenin BC kenar›na
paralel de¤ildir. Bu nedenle üç bileflenli sistemlerin faz diyagramlar› makul
say›da ba¤lant› çizgisi gösterir flekilde verilir. ‹ki bileflenli sistemlerde oldu¤u gibi
bu ba¤lant› çizgilerini kullanarak üç bileflenli sistemlerde de dengedeki iki faz›n
oran›, miktarlar› ve içlerindeki bileflenlerin miktarlar› bulunabilir. Sistemin toplam
bileflimi E noktas›ndan A bilefleni ilave edilerek H noktas›na getirildi¤i zaman B bi-