‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

8. Ünite - Faz Dengeleri ve Diyagramlar›
203
bulunur. Bu tür sistemlerdeki faz dengeleri basit ötektik sistemlerdeki faz dengelerine
benzer flekilde incelenebilir. fiekil 8.8’de diyagram› verilen sistem, s›v› çözelti
halinde iken so¤utuldu¤unda bileflimine ba¤l› olarak iki fazl› hale DE, EF, FG veya
GH e¤rilerini kesti¤i noktalarda ulafl›r. Sistem DE e¤risi üstünde bir noktaya, örne¤in
I noktas›na, ulaflt›¤›nda s›v› fazdan B kat›s›, GH e¤risi üstünde bir noktaya,
örne¤in J noktas›na, ulaflt›¤›nda s›v› fazdan A kat›s›, EF ve FG e¤rileri üstünde noktalara,
örne¤in K ve L noktalar›na, ulaflt›¤›nda s›v› fazdan kat› AB bilefli¤i ayr›lmaya
bafllar. Bu sistem iki ötektik noktaya (E ve G noktalar›) sahiptir. I veya K noktas›na
ulaflm›fl sistem so¤utulmaya devam edilirse s›v› faz›n bileflimi E ötektik noktas›na;
L veya J noktas›na ulaflm›fl sistem so¤utulmaya devam edilirse s›v› faz›n bileflimi
G ötektik noktas›na kayar. E noktas›nda kat› B, kat› AB ve E ötektik nokta
bileflimli s›v› faz; G noktas›nda ise kat› A, kat› AB ve G ötektik nokta bileflimli s›v›
faz dengededir. F noktas› ise AB bilefli¤inin donma (veya erime) noktas›d›r. Örnek
diyagram›n› verdi¤imiz sistemde (fiekil 8.8) toplam bileflimi x A = 0,5 olan s›v› faz
sözkonusuysa ve bu s›v› faz›n s›cakl›¤› F noktas›ndaki s›cakl›¤a düflürülürse saf AB
bilefli¤inin donmaya bafllad›¤› görülür. Sistemden ›s› çekilmeye devam edilirse tüm
s›v› faz (s›cakl›k sabit kalarak) kat› AB’ye dönüflür. Bu inceledi¤imiz sistemde oluflan
AB bilefli¤i hem kat› fazda hem de s›v› fazda bulunabilmektedir, yani kararl›-
d›r. Diyagramdaki F noktas›n›n AB’nin erime noktas› oldu¤unu yukar›da ifade etmifltik.
Bileflenleri bileflik oluflturan sistemlerde gözlenen bu tip erime noktas›na
kongruent erime noktas›, bilefli¤i de düzenli eriyen anlam›na gelen kongruent eriyen
bileflik denilmektedir.
fiekil 8.8
Bileflenleri bileflik
oluflturan ve kat›
fazda birbiri içinde
çözünmeyen
sisteme ait kat›-s›v›
faz diyagram›.
‹nkongruent erime noktal› bileflik oluflturan sistemler: Kat› bileflik oluflumu
gözlenen iki bileflenli baz› sistemlerde yukar›da anlat›ld›¤› gibi bir durumdan
farkl› olarak kat› bileflik s›v› fazda bulunmaz. Yani bu bileflik s›v› halde kararl› olmad›¤›ndan
eriyerek s›v› faza geçmez. ‹ki bileflenli kat› bileflik oluflturan bu tür bir
sistemdeki saf kat› bilefli¤in s›cakl›¤› belli bir de¤ere yükseldi¤i zaman s›cakl›¤›n
de¤iflmeyip belli bir süre sabit kald›¤› gözlenir ve bu süre zarf›nda bileflik sistemin
saf kat› bileflenlerinden birine ve s›v› faza dönüflür. Örne¤in kat› bileflik AB ise; bu
dönüflüm AB(k) $ A(k) + s›v› veya AB(k) $ B(k) + s›v› fleklinde gözlenir.
Eridi¤i zaman ayn› bileflimli s›v› vermeyen ancak bir baflka kat› faz oluflturan bilefliklere
inkongruent eriyen bileflik denir. Bu tür bir dönüflüme ise inkongruent erime
denir.