â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
â¹Ã§indekiler - Anadolu Ãniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
234 Fizikokimya<br />
2<br />
d ⎡NO<br />
⎤ k ⎡NO⎤<br />
⎣⎢ 2 ⎦⎥ =<br />
1<br />
k ⎣ ⎢<br />
2 ⎦⎥ ⎡O<br />
⎤<br />
2<br />
dt 2 '<br />
k + k ⎡ ⎣ ⎢O<br />
⎤ ⎣⎢ ⎦⎥<br />
1 2 2 ⎦⎥<br />
fleklinde bulunur.<br />
Zincir Reaksiyonlar›<br />
Zincir reaksiyonlar›n›n temel özelli¤i, reaksiyonun ilk basamaklar›nda enerjisi yüksek<br />
olan karars›z ara ürünler oluflmas›d›r. Bu özellikteki ara ürünler bafllang›ç maddesiyle<br />
çok h›zl› bir flekilde reaksiyona girerek, kendisi gibi yeni ara ürünler oluflturur.<br />
Böylece bir dizi paralel ve ard›fl›k reaksiyonun oluflumuna neden olur. Bu<br />
reaksiyon dizisinde, aktif olan bir karars›z ürün varsa ve bu aktif molekül veya<br />
atom sürekli olarak tekrar oluflarak reaksiyon dizisinin devam etmesini sa¤l›yorsa,<br />
böyle reaksiyonlara zincir reaksiyonlar› denir. Bu tür reaksiyonlarda reaksiyon,<br />
zincir bafllama, ilerleme ve sonlanma basamaklar› üzerinden yürür. Bafllat›c› bir<br />
radikal, ›s› veya ›fl›k olabilir. Bafllama basama¤›nda radikaller (veya iyonlar) oluflur.<br />
Oluflan serbest radikaller, ortamdaki moleküllere h›zla ve arka arkaya sald›rarak,<br />
reaksiyonun ilerlemesini sa¤larlar. Zincir sonlanma basama¤›nda ise serbest radikaller<br />
veya radikal içeren zincirler kesilir yani reaksiyon durur veya sonlan›r.<br />
ÖRNEK 9.13:<br />
H 2 + Br 2 → 2HBr reaksiyonunun h›z eflitli¤ini afla¤›daki reaksiyon mekanizmas›-<br />
n› kullanarak türetiniz.<br />
k1<br />
•<br />
() 1 Br2<br />
⎯⎯→<br />
2Br<br />
Zincir başlama basamağı<br />
• k2<br />
• ⎫<br />
( 2)<br />
Br + H2<br />
⎯⎯ →H<br />
+ HBr<br />
• k<br />
3<br />
•<br />
() 3 H + Br2<br />
⎯⎯ →HBr + Br ⎬<br />
⎪Zincir ilerleme basamağı<br />
•<br />
k<br />
4<br />
•<br />
( 4)<br />
H + HBr ⎯⎯→H2<br />
+ Br<br />
⎭⎪<br />
• •<br />
() 5Br + Br ⎯ k 5<br />
⎯→Br2<br />
Zincir sonlanma basamağı<br />
Çözüm:<br />
Mekanizmaya göre; HBr’nin net oluflum h›z›,<br />
d ⎡HBr⎤<br />
⎣⎢ ⎦⎥ =<br />
•<br />
k H Br +<br />
•<br />
k H Br −<br />
•<br />
2[ 2][ ]<br />
3[ ][<br />
2] k4[ H ][ HBr]<br />
dt<br />
eflitli¤i ile verilir. Kararl› hal yaklafl›m›na göre, ara ürün deriflimlerinin ([ Br • ] ve<br />
[ H • ]) zamanla de¤iflim h›zlar› s›f›r olaca¤›ndan, her iki radikal için,<br />
d<br />
⎡ •<br />
⎢Br<br />
⎣<br />
dt<br />
•<br />
d<br />
⎡<br />
⎢H<br />
⎣<br />
dt<br />
⎤<br />
⎥<br />
⎦ = 2 k Br +<br />
• •<br />
k H Br + k H HBr −<br />
• • 2<br />
1<br />
[ 2<br />
] 3<br />
[ ][ 2<br />
] 4<br />
[ ][ ] k2[ Br ][ H2] − 2k5[ Br ] = 0<br />
⎤<br />
⎥<br />
⎦ =<br />
• • •<br />
k [ Br ][ H ] − k [ H ][ Br ] − k [ H ][ HBr] = 0<br />
2 2 3 2 4<br />
eflitlikleri yaz›l›r. [ Br •<br />
] radikalinin deriflimi için son iki eflitlik taraf tarafa toplan›r ve<br />
düzenlenirse,
Change language