‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

1. Ünite - Gazlar
25
deki h›zl› düflüfle ra¤men bas›nc›n sabit kald›¤›n› göstermektedir. Bu durum B noktas›na
ulafl›ncaya kadar sürer ve B noktas›ndan sonra ise art›k ortamda sadece s›v›
CO 2 vard›r. Bu noktadan sonra uygulanan bas›nç, s›v›lar›n s›k›flt›r›lmas› güç oldu-
¤undan hacimde çok az de¤iflikli¤e neden olur, dolay›s›yla hacmi çok az düflürmek
için bile çok yüksek bir bas›nç gerekir. Burada AB çizgisine karfl›l›k gelen bas›nç,
s›v›n›n 13°C’deki buhar bas›nc›d›r.
fiekil 1.9
CO 2 için farkl›
s›cakl›klarda
deneysel verilerden
elde edilen
izotermler.
fiekil 1.9’dan s›cakl›¤›n artmas›yla AB çizgisinin uzunlu¤unun azald›¤› ve buhar
bas›nc›n›n artt›¤› görülmektedir. S›cakl›k belirli bir de¤ere ulaflt›ktan sonra AB çizgisi
tamamen ortadan kaybolmaktad›r. S›cakl›¤› düflürmeksizin bas›nc› artt›rarak
maddenin s›v›laflt›r›labilmesinin imkans›z hale geldi¤i bu noktaya kritik nokta denir.
Kritik noktadaki s›cakl›k, bas›nç ve hacim de¤erleri s›ras›yla kritik s›cakl›k (T c ),
kritik bas›nç (P c ) ve kritik hacim (V c ) olarak adland›r›l›r. Çizelge 1.2’de baz› gazlar
için kritik sabitlerin say›sal de¤erleri verilmektedir. fiekil 1.9’dan CO 2 için kritik
s›cakl›k de¤erinin 31,04°C (304,19 K) oldu¤u söylenebilir. Kritik s›cakl›kta çizilmifl
olan izoterme ise kritik izoterm ad› verilir. Kritik izoterm ve daha yüksek s›cakl›klardaki
izotermler ideal gazlar›n izoterm e¤rilerine benzer ve s›cakl›¤›n artmas›yla
bu benzerlik daha da artar.
Gaz P c (atm) V c (L mol –1 ) T c (K)
H 2 12,8 0,070 33,3
Çizelge 1.2
Baz› gazlar için
kritik sabitler
He 2,26 0,062 5,3
CH 4 45,6 0,099 190,2
Ar 48,0 0,076 150,7
O 2 50,14 0,074 154,4
CO 2 72,8 0,094 304,2
Gerçek gazlar›n ideal davran›fltan sapmalar› ile kritik noktadaki de¤erleri aras›nda
bir iliflki vard›r. Bu sapma gaz›n içinde bulundu¤u koflullar ile kritik noktadaki
koflullar aras›ndaki orana ba¤l›d›r. Böylece elde edilen de¤iflkenler indirgen-