บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

สถาปนาแนวอุดมการณ์ของกษัตริย์สมบูรณาญาสิทธิราชย์
ขึ้นใหม่ ในจารึกวัดพระเชตุพนได้กล่าวถึงพระบาทสมเด็จ
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชในฐานะธรรมิกราชา
และพระโพธิสัตว์ นอกจากนี้แล้วหนังสือไตรภูมิโลก
วินิจฉยกถา ฉบับที่ 2 (ไตรภูมิฉบับหลวง) ซึ่งเรียบเรียงขึ้น
โดยพระยาธรรมปรีชา (แก้ว) เมื่อ พ.ศ. 2345 ก็ได้
อธิบายว่า ประถมกษัตริย์ของโลกนั้นทรงเป็นพระบรม
โพธิสัตว์ที่ทรงได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์
โดยมหาชน หรือทรงเป็น “พระมหาสมมุติ” 1 (ในทำนอง
เดียวกันกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
มหาราช)
การที่รัชกาลที่ 1 ทรงนิยามบทบาทของกษัตริยภาพ
(Kingship) ในสมัยรัตนโกสินทร์ให้มีสถานะเป็น
“ธรรมิกราชา” และพระโพธิสัตว์นั้นที่จริงแล้วก็คือการ
กำหนดหน้าที่ของพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีให้
เป็นผู้ปกป้องและทำนุบำรุงพุทธศาสนา รวมทั้งการ
บำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ราษฎร ทั้งยังทรงถือว่าพุทธศาสนา
เป็นคุณค่าทางวัฒนธรรมของคนไทยที่มีความสำคัญ
ที่สุด และได้ทรงลดความสำคัญของศาสนาพราหมณ์ลง
โดยได้ทรงมีพระบรมราชโองการห้ามมิให้มีการบูชา
ศิวลึงค์อีกต่อไป
การสร้างบ้านแปงเมือง
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ให้มี
ลักษณะที่คล้ายคลึงกับกรุงศรีอยุธยา การวางตำแหน่ง
ของพระบรมมหาราชวังทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำ
เจ้าพระยาก็อยู่ในตำแหน่งเดียวกันกับการวางตำแหน่ง
ของพระราชวังในสมัยอยุธยา ส่วนการสร้างอาคารกลุ่ม
แรกนั้นมีลักษณะเป็นอาคารชั่วคราวสร้างด้วยโครงสร้างไม้
หลังคามุงจาก ซึ่งเป็นกลุ่มอาคารที่สร้างขึ้นระหว่าง
เดือนเมษายน พ.ศ. 2325 - พฤษภาคม พ.ศ. 2325
พระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท ซึ่งเป็น
พระที่นั่งหลังคาทรงมณฑปและเป็นสัญลักษณ์ของ
พระมหากษัตริย์นั้น เป็นพระที่นั่งองค์แรกก่อสร้างด้วย
โครงสร้างไม้ทั้งหลังเมื่อ พ.ศ. 2326 ตามแบบพระที่นั่ง
สรรเพชญปราสาทที่อยุธยา แต่เกิดไฟไหม้เสียหาย
ทั้งหลังใน พ.ศ. 2332 พระที่นั่งองค์ใหม่ที่สร้างขึ้นแทนที่
คือ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งเป็นพระที่นั่งหลังคา
ทรงมณฑปหลังแรกในพระบรมมหาราชวังที่มีโครงสร้าง
ก่ออิฐถือปูน (Masonry) อาคารที่สร้างขึ้นตามแบบอยุธยา
at Tha Din Daeng where, within three days of battle, their
stronghold was promptly destroyed by the Siamese. This
was an important victory for Siam and from 1785 until
the end of Rama I, the political situation in the kingdom
became calm and peaceful enough to establish a proper
settlement for the people to inhabit and earn their living.
Phra Maha Dharmika Raja (The Almighty and
Righteous King)
Apart from founding the House of Chakri and the new
capital of Krung Rattanakosin, King Rama I also instituted
the new Rattanakosin Kingship ideology. Reference to this
ideology could be found on the stone inscription at Wat
Phra Chetuphon or Wat Po (built circa 1788 – 1800) in
which Rama I was portrayed as a Dharmika Raja and a
Bodhisattva (the Forthcoming Buddha). Apart from the
Wat Po inscription, Book Two of the literary writing on
Buddhist Cosmology “Tribhumi Loka Vinijchaya Katha”
(the story of the Three Planes of Existence) authorized by
Rama I and written by Phraya Dharma Preecha in 1802,
also explained that the world’s first king was a Bodhisattva
who was publicly proclaimed “Phra Maha Sammati” 1
(The Omnipotent Lord who was proclaimed King) as was
King Rama I.
Thus the ideology of the Chakri Dynasty pertaining to
Rattanakosin Kingship was unquestionably clear. The king
is to be a righteous person who patronizes and protects
Buddhism in addition to being a Bodhisattva who helps
his subjects to be free of sufferings from Dukkha (suffering
itself). Rama I also forbade Shivalinga or Lingm (Phallic)
worship while Buddhism was given greater importance by
Siamese rulers as being the principal religion and the most
important social value of Siamese society.
Formation of the new capital
In moving the capital city across to the east bank of
the Chao Phraya River, the rulers had the image of the
former glory of Ayutthaya in mind. Military reasons such
as security and defense against further enemy attacks
together with the convenience in using waterways as the
main communication route, were among the major reasons
for selecting Bangkok, which was a small village then,
141