บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

เบื้องหลังสถาปัตยกรรมของอาคารและบ้าน
เรือนเพื่อการอยู่อาศัยในช่วงเวลาหนึ่งๆ มักจะแฝงไว้ด้วย
เรื่องราวที่น่าสนใจอย่างมากมาย ผู้เขียนจะขอมอง
ผ่านประสบการณ์ในช่วงชีวิตของผู้เขียนเองพร้อมกับ
นาเอามิติทางสังคมศาสตร์มาช่วยสอดแทรกความคิด
เพิ่มเติมเพื่อให้การเจาะเข้าไปใต้เรื่องราวเหล่านั้นมีชีวิต
ชีวาตลอดจนสร้างความเข้าใจและเปิดแง่มุมให้เห็นภาพใน
มุมมองที่กว้างขวางมากขึ้น ผู้เขียนจะพยายามถ่ายทอด
เรื่องราวเหล่านั้นในข้อเขียนนี้ เพื่อฉายให้เห็นภาพของ
การเปลี่ยนแปลงสังคมซึ่งเปรียบเสมือนพื้นที่ชีวิตของผู้
อยู่อาศัยในอาคารบ้านเรือนต่างๆ ที ่ถูกสร้างขึ้นมาใน
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) โดยผู้เขียนจะให้ความ
สาคัญกับภาพรวมของการเปลี่ยนแปลงบริบททางสังคม
เศรษฐกิจ และการเมืองโดยเฉพาะการก่อตัวขึ้นมาของ
คนกลุ่มใหม่ในสังคม วัฒนธรรม และรสนิยมของการ
อยู่อาศัยและการสร้างอาคาร รวมทั้งพัฒนาการของ
สถาปนิก ช่าง และวัสดุก่อสร้าง
ทั้งนี้ผู้เขียนจะพยายามแยกแยะให้เห็นความแตก
ต่างตามช่วงเวลาที่สามารถจาแนกออกมาได้อย่างน้อย
Behind each period of residential architecture lie
numerous hidden interesting stories. The author would
like to investigate through his own life experiences
supplemented by a social science perspective for a
lively probe into those stories as well as broadened
understanding and viewpoint. In this article, the author
attempts to convey narratives and illustrate social
transformation as lived spaces of residents during the
reign of His Majesty King Bhumibol Adulyadej (Rama
IX). Priority is given to contextual overview of social,
economic, political change particularly emergence of
new social groups, cultures and tastes of living and
constructing buildings. This includes development of
architects, craftsmen and construction materials.
At least six temporal periods are classified with
some overlaps throughout the 70-year long reign of
His Majesty King Bhumibol Adulyadej (1946-2016).
The reign had seen changes, continuities as well as
specificities of residential architectural styles particularly
those of early periods. This evolved into
6 ช่วงเวลา ซึ่งอาจจะคาบเกี่ยวกันบ้างตลอดรัชสมัย
อันยาวนานของพระองค์ถึง 70 ปี (พ.ศ. 2489-2559)
ตลอดช่วงเวลาดังกล่าวจึงพบทั้งความเปลี่ยนแปลง
ความต่อเนื่อง และลักษณะรูปแบบเฉพาะของการ
ก่อสร้างบ้านเรือนในบางยุค โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคแรกๆ
แต่ได้พัฒนาไปสู่ความผสมผสานของรูปแบบต่างๆ และ
ผันผวนไปสู่ความหลากหลายมากขึ้นอย่างก้าวกระโดด
ในระยะต่อๆ มา
ช่วงที่ 1 ยุคจารีตแบบแผน (ก่อน พ.ศ. 2500)
สังคมไทยในช่วงก่อน พ.ศ. 2500 นั้นยังตกอยู่
ในภาวะสับสนวุ่นวายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2
(พ.ศ. 2482-2488) เพราะเป็นช่วงที่ได้รับผลกระทบ
ด้านต่างๆ ทั้งทางเศรษฐกิจและการเมือง ประกอบ
กับประเทศไทยเองยังเป็นช่วงผลัดเปลี่ยนรัชกาล เข้า
สู่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล
อดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) อีกด้วย ความ
สับสนวุ่นวายต่างๆ ในสังคมทาให้ผู้คนส่วนใหญ่อาจ
ต้องการแสวงหาทิศทางใหม่ๆ ในการดารงชีวิต แต่
blending of different styles and divergence by leaps
and bounds from then on.
First Period: The Conservativism (Before 1957)
Thai society before 1957 was subject to post-
WWII (1939-1945) chaos due to economic and political
impacts of war. These occurred during the transition
of monarchic reign to the reign of His Majesty King
Bhumibol Adulyadej (Rama IX). Social perturbation
might cause most people to seek new ways of living.
Under social certainties, however, they adhered to
traditional ways of life. Therefore, this period could
be described as the conservative period.
Preservation of the original ways of life might
include gradual changes together with preservation
of traditions or roots. Nevertheless, traditions did not
only limit to Thai tradition, but also include Western,
Chinese and other preexisting traditions. Some
traditions were mixed as seen from such signages of
26