บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

คงทนถาวร ในช่วงต้นรัชกาลได้แก่ โครงสร้างกำแพง
รับน้ำหนักประเภทก่ออิฐฉาบปูน ต่อมาประมาณครึ่งหลัง
ของรัชกาลเป็นโครงสร้างที่มีความทันสมัยมากขึ้น
ได้แก่ โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก ผนังก่ออิฐฉาบปูน
อย่างไรก็ดีบ้านตึกเป็นบ้านที่มีราคาแพงกว่าบ้านไม้
เนื่องจากค่าแรงในการก่อสร้างแพงกว่า อีกทั้งวัสดุ
ก่อสร้างในการก่ออิฐฉาบปูนเป็นวัสดุที่มีกรรมวิธีในการ
ผลิตซับซ้อนกว่าบ้านโครงสร้างไม้ ซึ่งเป็นวัสดุก่อสร้าง
ขั้นพื้นฐานของคนไทยโดยทั่วไป
บ้านเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) เป็น
คฤหาสน์แบบโรมันติกที่มีความโอ่อ่าสมฐานะของท่าน
เจ้าของบ้าน ซึ่งดำรงตำแหน่งสมุหพระกลาโหมตั้งแต่
ต้นรัชกาลคือ ระหว่าง พ.ศ. 2412 - 2431 ออกแบบ
โดยนายโจอาคิม กราสซี ไม่ทราบปีที่ก่อสร้างที่แน่ชัด
แต่น่าจะเป็นช่วงเวลาในครึ่งแรกของรัชกาลราว พ.ศ.
2420 ผังชั้นล่างและชั้นบนเป็นแบบโถงกลางมีห้อง
ขนาบด้านข้าง องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่เด่น
คือ หน้าต่างแบบโค้งยอดแหลม ผนังด้านล่างฉาบปูน
ตีเส้นและทาสีสลับเป็นแนวยาวตลอดผนัง โครงสร้าง
ผนังก่ออิฐฉาบปูน ระบบกำแพงรับน้ำหนัก
once the palace of Prince Naradhip Praphanphongse
who was given the piece of land by Rama V to build his
residence. 10 In 1892, the prince started his own business
venture and developed the land by building Phraeng Nara
Road to connect with Tanao and Asdang roads. He then
had row-buildings built along the right hand side of this
road beginning from the Tanao end, and let them out for
people to rent. Prince Naradhip also formed a drama troupe
which became very famous, and built Pridalai Theatre on
the compound of his palace. As a result, Phraeng Nara
area became a lively entertainment district towards the
end of Rama V’s reign.
The prince’s residence was a composite of timber
and masonry building. When he had Phraeng Nara Road
built cutting through the palace grounds, this building, as a
consequence, ended up immediately adjacent to the road.
The side of the building that confronted the public had a
timber balcony at the upper level beautifully decorated
with perforated sawn-timber work and thus made it an
outstanding feature of the area at the time.
งานสถาปัตยกรรมแบบนีโอโกธิคในลักษณะนี้ชวน
ให้คิดถึงงานแบบอิตาเลียนโกธิค เช่น Siena Cathedral
ซึ่งมีจุดเด่นคือ การตกแต่งอาคารโดยการใช้หินอ่อน
เรียงเป็นแนวสีขาว - ดำ สลับกัน บ้านหลังนี้จึงเป็น
ตัวอย่างบ้านแบบโรมันติก หรือนีโอโกธิคช่วงต้นรัชกาล
ที่มีความสำคัญ เพราะมีข้อมูลเกี่ยวกับสถาปนิกที่
เชื่อถือได้ และสามารถประเมินถึงเหตุผลในการออกแบบ
ทางสถาปัตยกรรมได้
บ้านสุริยานุวัตร เป็นบ้านของพระยาสุริยานุวัตร
(เกิด บุนนาค) ผู้เคยดำรงตำแหน่งเป็นอัครราชทูต
ประจำประเทศฝรั่งเศส อิตาลี สเปน และรัสเซีย และ
เป็นสามัญชนคนแรกที่ได้ดำรงตำแหน่งเสนาบดี
กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ผู้ออกแบบคือ นายมาริโอ
ตามานโย ก่อสร้างระหว่าง พ.ศ. 2449 - 2451 ผังชั้นบน
และชั้นล่างเป็นแบบเน้นโถงกลางมีห้องขนาบด้านข้าง
ทั้งสองด้าน ผังชั้นล่างด้านหน้าเน้นทางเข้าเป็นระเบียงมุข
แบบถอยผนังเข้าไปเป็นตัว U แทนที่จะเป็นมุขยื่นออกมา
ผนังรูปด้านเป็นแบบเรียบง่าย ไม่มีการตกแต่ง
ลวดลายที่หรูหรา โครงสร้างหลัก (เสา - คาน) เป็น
คอนกรีตเสริมเหล็ก กำแพงก่ออิฐฉาบปูน บ้านนี้เป็น
Masonry houses
Masonry houses during the period, belonged to
the nobles and aristocrats who complied with the king’s
wish that they have their houses well organized in the
western style so that they can become examples for the
commoners to emulate. The beginning of this particular
trend was most likely to have been around the same time
as the construction of Chakri Maha Prasat Throne Hall
circa 1876. It is worth noting that these houses that were
residences of high ranking nobilities or aristocrats who were
close to the king, were generally designed by European
architects, such as those from Italy for example, and were
constructed with durable building materials.
During the early period of Rama V, the structure of the
buildings were that of load bearing stucco veneered brick
masonry type. Then around mid-reign, building structures
became more advanced with the use of reinforced concrete
together with brick veneer. This latter type of construction
was more expensive than the use of timber due to higher
labor cost, and the building materials required a more
174