บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

The Politics ของอริสโตเติล (384-322 ก่อนคริสตกาล)
อริสโตเติลเขียน The Politics ขึ้นภายหลังหนังสือ
สำคัญอีกเล่มหนึ่งของเขาที่ว่าด้วยจริยศาสตร์ คือ
Nicomachean Ethics และในย่อหน้าสุดท้ายของ
หนังสือจริยศาสตร์ (Book X: 9) อริสโตเติลชี้ว่า เมื่อ
ได้พิจารณาเรื่องทางจริยศาสตร์เรียบร้อยแล้ว ก็ถึงเวลา
ของการพิเคราะห์ เรื่องธรรมนูญของสังคมการเมือง
(polis) และการออกกฎหมาย อาจจะเพราะเช่นนี้
บรรทัดแรกในหนังสือ Politics อริสโตเติล จึงเขียนว่า
สังคมการเมืองเป็นชุมชนอย่างหนึ่งที่ปรากฏขึ้นเพื่อ
ความดีงามบางอย่าง และเพราะสังคมการเมืองเป็น
ชุมชนขั้นสูงสุดของมนุษย์ เป้าหมายของสังคม
การเมืองจึงมุ่งไปสู่ความดีงามสูงสุดด้วย (Book I: 1)
แต่ที่น่าสนใจก็คือ เมื่อเริ่มหนังสือ Politics ไปได้
สองบท อริสโตเติลก็พาตำรารัฐศาสตร์ของตนไปสู่การ
อภิปรายปัญหาเรื่อง “บ้าน” (oikos) เพราะเขาเชื่อว่า
สังคมการเมือง (polis) ประกอบกันขึ้นมาจาก “บ้าน”
หรือ “ครัวเรือน” และ “บ้าน” 2 ที่ว่านี้ไม่ใช่ตึกราม แต่
เป็น “บ้าน” ซึ่งมีผู้คนอาศัยอยู่ ดังนั้นจึงต้องมีการ
จัดการ “ครัวเรือน” หรือ “บ้าน” (Book I: 3)
สำหรับอริสโตเติลมีความสัมพันธ์สามชุดที่สำคัญ
สำหรับการจัดการครัวเรือน คือ ความสัมพันธ์ระหว่าง
นายกับบ่าวทาส ระหว่างสามีกับภรรยา และระหว่าง
บิดากับบุตร แม้อาจจะอภิปรายปัญหาเหล่านี้ได้อีกมาก
เช่นอริสโตเติลสนใจเรื่องการใช้อำนาจเหนือทาส หรือ
อริสโตเติลไม่สนใจความสำคัญของมารดา แต่ข้าพเจ้า
คิดว่าที่สำคัญที่สุดในที่นี้คือ การที่อริสโตเติลคิดว่าการ
อภิปรายปัญหาเรื่อง บ้านหรือครัวเรือน หมายถึงการ
ให้ความสำคัญกับสายสัมพันธ์ของคนในบ้านนั้นเอง
และแม้ว่าความยุติธรรมไม่อาจดำรงอยู่โดยสมบูรณ์ใน
บ้านหรือครัวเรือนได้เพราะมีแต่ใน polis หรือ สังคม
การเมืองเท่านั้นที่ความยุติธรรมอาจจะสมบูรณ์ได้ แต่
“บ้าน” ก็ดำรงอยู่ใน “เมือง” และมีหน้าที่ช่วย “เมือง”
พามนุษย์ไปสู่ความดีงามสมบูรณ์
อริสโตเติลมีลูกศิษย์หลายคน มีอยู่คนหนึ่งเป็น
เจ้าชายแห่งมาซิดอนชื่อ อเล็กซานเดอร์ ต่อมากลาย
เป็นมหาราชพิชิตไปทั่วโลก
work on ethics. In the last paragraph of Nicomachean
Ethics, Aristotle wrote that once the issues of ethics have
been discussed, then it is time to examine politics,
constitutions, and legislation (Book X: 9). This is perhaps
why the first sentences of his Politics are about how every
polis (his term) is a community of some kind, established
with a view of the good. Since the polis, or political society,
is the highest human community, its aim is always towards
the highest good (Book I: 1).
But then Aristotle leads his readers into a discussion
of “oikos”- home or household. This is because he argues
that polis (political society) is constituted by “homes” or
“households”. 2 His notion of “household” is inhabited
houses with people living in it. As a result, how a “household”
is managed becomes important (Book I: 3).
Aristotle maintains that three sets of relationship are
crucial for household management. They are: master-slave,
husband-wife, and father-children relationships. Here is
not the place to explore how the philosopher is interested
in issues such as slavery, or his seemingly blindness to
the mother’s role in a household. Most important for the
present discussion is that Aristotle thinks of oikos in terms
of human relationship which exists in that household.
Though for him perfect justice may not exist in a home
since only in a polis could perfection be attainable, it is a
“home” which is a crucial part of the “city” that could
foster how a polis could help realize his/her perfect
goodness.
It goes without saying that Aristotle had many students.
One of them is a prince of Macedon named Alexander
who would later became a great conqueror of the known
world.
ALEXANDER’S CITY
The philosopher Machiavelli (1469-1527) gained his
fame, or some would say notoriety, from his short political
work - The Prince written in 1513. But perhaps his most
57