บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

ก็คงความวิเศษอัศจรรย์เหล่านั้นไว้ ยายผมซึ่งเกิดใน
แผ่นดินพระพุทธเจ้าหลวงเคยเล่าให้ฟังว่าตอนมีไฟไหม้
สำเพ็ง รัชกาลที่ 5 เสด็จฯ แล้วพระองค์ก็ทรงทำให้ไฟดับ
ด้วยการชักพระแสงและโบก ลองคิดถึงบุคคลซึ่งสร้าง
สิ่งต่างๆ ที่เป็น “สมัยใหม่” แต่ขณะเดียวกันผู้คนกลับ
เชื่อว่าพระองค์ท่านทรงดับเพลิงด้วยพระแสงแทนที่จะ
เป็นใช้น้ำฉีดเข้าไป อย่างนี้น่าสนใจ คือท่านรู้ว่าท่านเป็น
อะไร ท่านอยู่ได้ทั้งสองโลก จะทรงเครื่องแบบฝรั่งก็ได้
หรือแต่งแบบไทยก็ได้ ทำให้เห็นว่าสองอย่างนี้อยู่ด้วย
กันได้ ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 9 เหตุผล
สำคัญก็คือว่าตั้งแต่ต้นรัชกาล บทบาทของพระเจ้าอยู่หัว
ต่อการพัฒนาประเทศในแง่ของ space ผมไม่คิดว่า
เหมือนในสมัยรัชกาลที่ 5 เพราะโครงสร้างของรัฐเปลี่ยน
พระองค์ทรงกลายเป็นพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ
แล้วตัวละครอื่นๆ ที่เล่นก็เล่นตามบทอีกหลายอย่าง
อย่างเช่นต้องทำตามรัฐบาลในเวลานั้น ต้องทำตาม
อิทธิฤทธิ์ของมหาอำนาจอย่างสหรัฐอเมริกา ต้องทำ
ตามความรู้สมัยใหม่ที่ปรากฏชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ จึงออกมา
เป็นการวางแผนในเรื่องการพัฒนาเศรษฐกิจ ผมเข้าใจว่า
ในสมัยรัชกาลที่ 5 มีพระบรมวงศานุวงศ์ไปเรียนเมืองนอก
แต่ไม่มีใครที่เรียนด้านเศรษฐศาสตร์มาเลย แต่ใน
สมัยรัชกาลที่ 9 การเดินทางไปเรียนในต่างประเทศ
มีหลายหลายสาขามากขึ้น ซึ่งก็เป็นผลมาตั้งแต่หลัง
เปลี่ยนแปลงการปกครองมีทั้งออกแบบ เศรษฐศาสตร์ ฯลฯ
ความน่าสนใจก็คือว่า ในเวลาต่อมาสิ่งที่จะเชื่อมร้อยให้
กลับมาเป็น postmodern เลยไม่ค่อยมี
อาจารย์กิจโชติ: วิธีการเหล่านี้ในความเป็น modern
และ postmodern แบบนี้นั้นเป็นแบบเดียวกับที่เกิด
ขึ้นในสังคมโลกโดยทั่วไปไหมครับ ยกตัวอย่างเช่น
ภาพรวมของโลกที่มันมีการกำหนดยุคเป็น modern
postmodern โดยเฉพาะยุคคริสต์ทศวรรษ 1950 และ
1960 ที่เป็นโมเดิร์น พอมายุคคริสต์ทศวรรษ 1980
ก็เป็น postmodern แล้วพอยุคคริสต์ทศวรรษ 1990
ก็เป็น deconstruction ครับ
อาจารย์ชัยวัฒน์: สิ่งที่ผมลังเลเล็กๆ ก็คือว่า เวลา
เราใช้ concepts เหล่านี้ มันมีที่มาที่ไป แต่ผมกำลังคิด
ว่าถ้าผมเป็นฮินดู concept นี้สงสัยจะใช้ไม่ได้ เพราะใน
บางครั้งพระศิวะและพระแม่อุมาก็ปรากฏตัวรวมกันก็ได้
คือในสังคมฮินดูการผนวกรวมอะไรต่างๆ แบบแนวคิด
หลังสมัยใหม่เกิดขึ้นมานานแล้ว ดังนั้นสำหรับในอินเดีย
to believe in miracles. My grandmother who lived
during his reign told me about a fire in Chinatown
(Sampeng). The King put out the fire simply just by
raising and waving his sword. Think about it. This
person who led the country to modernism is the
same one people believed that he could put out the
fire with his royal sword. This is so interesting. He
knew who he was. He lived in both worlds. He could
don western attire as comfortably as Thai garments.
It shows that these two things can co-exist, which
is not quite the case in King Rama IX period. I think
it’s because the role of the King in the country’s
development had changed. State structure is no longer
the same as during King Rama V’s time. The regime
had changed to constitutional monarchy. The King
had to be under the constitution. Other characters
had to act along scripts given by the government at
the time, directed by a big player like the US. New
knowledge was formulated into economic development
strategies. King Rama V sent his children to study
abroad but I think none of them studied economics.
But in the realm of King Rama IX, people started to
go abroad studying a wider range of subjects including
economics as a result of the revolution. Now that the
time had passed, it became less and less relevant
from the postmodern perspective.
Quijxote: Do you think it’s consistent with modern
and postmodern movements that happen in other parts
of the world? That the 50s and 60s are defined as
modern, 80s as postmodern and 90s as deconstruction.
Chaiwat: I’m a bit reluctant to define things with
these terms. Because if I’m a Hindu, these concepts
won’t apply. In Hindu culture, Shiva and Uma sometimes
are considered as one. Merging things or blurring
282