บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559

พระราชประสงค์ที่จะให้ชาวสยามทุกคนพัฒนาความเป็น
อยู่ในบ้านเรือนของตนโดยใช้วัสดุก่อสร้างอันถาวรและ
มีความประณีตทางสถาปัตยกรรม ดังนั้นจึงทรงมีพระบรม
ราชโองการให้พระราชวงศ์และขุนนางชั้นผู้ใหญ่ทำตัว
เป็นแบบอย่างโดยการจัดบ้านเรือนให้เป็นตัวอย่างแก่
ราษฎร เพื่อแสดงว่าคนไทยมีความคิดและความเป็นอยู่
ทัดเทียมกับความเจริญของประเทศในยุโรป
สำหรับการสร้างพระราชมณเฑียรตั้งแต่ต้น
รัชกาลนั้น พระที่นั่งองค์สำคัญที่สุดในพระบรมมหาราชวัง
คือ พระที ่นั่งจักรีมหาปราสาทซึ่งเป็นงานแบบนีโอ
เรอเนอซองส์ แต่หลังคาเป็นทรงมณฑปแบบไทย
ประเพณีซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์
ขณะเดียวกันก็แสดงให้เห็นถึงการประนีประนอมกัน
ระหว่างแนวคิดของชนชั้นสูงรุ่นใหม่ซึ่งนิยมตะวันตก
และแนวคิดอนุรักษ์นิยมของกลุ่มขุนนางชั้นผู้ใหญ่
การสร้างอาคารพักอาศัยแบบตะวันตกของสมาชิก
ในพระราชวงศ์และขุนนางชั้นสูงนั้น นิยมสร้างเป็น
บ้านสองชั้น มีรูปแบบที่หลากหลาย เช่น วังบางขุนพรหม
เป็นแบบนีโอบาโรค บ้านเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์เป็น
แบบนีโอโกธิค เป็นต้น โครงสร้างมีความมั่นคงแข็งแรง
Chakri Maha Prasat Throne Hall, which was the most
important building in the Grand Palace built during the
period, was initially designed in the Neo-Renaissance style
with domed roofs. However, the domes had to be changed
into the mondop style superstructure to symbolize the
Siamese kingship. This combined manner of architectural
expression was thus a reflection of compromise between
the new generation of elites who preferred the western
style, and the more conservative high ranking officials.
Residences of the royalties and high ranking officials
were popularly built as two-storeyed masonry houses
in a variety of western styles. To name a couple, Bang
Khunphrom Palace was built in Neo-Baroque style while
Chaophraya Suravongse Vaiyavatana’s house was built in
Neo-Gothic style for instance. These were strong stable
structures that used masonry load-bearing wall system
or reinforced concrete together with brick masonry which,
towards the end of the reign, reinforced concrete had
become the more favorable type of construction among
the upper class because it was considered avant-garde
เป็นแบบเครื่องก่อ (Masonry) กำแพงรับน้ำหนัก (Wall
Bearing) หรือโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กผสมเครื่องก่อ
และในตอนปลายรัชกาลที่ 5 นั้น มีความนิยมในการสร้าง
อาคารด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กมากขึ้นในหมู่ชนชั้นสูง
เนื่องจากเป็นโครงสร้างแบบใหม่ที่เพิ่งเข้ามาในกรุงเทพฯ
ดังนั้นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กจึงหมายถึงความ
ทันสมัยของผู้เป็นเจ้าของบ้าน
ส่วนการสร้างบ้านแบบตะวันตกของสามัญชนนั้น
ก็คือการสร้างบ้านไม้สองชั้นเลียนแบบบ้านตึกของชนชั้นสูง
ซึ่งน่าจะเริ่มขึ้นราวๆ พ.ศ. 2435 และแบบบ้านซึ่งเป็น
ที่นิยมกันมากทั้งในกรุงเทพฯ และตามต่างจังหวัดก็คือ
บ้านไม้ฉลุลาย (Gingerbread House) เพราะเป็นบ้าน
ที่มีความสวยงาม ทันสมัย และราคาถูกกว่าบ้านตึก
ในสมัยรัชกาลที่ 6 นั้น พระราชวังที่สำคัญที่สุดซึ่ง
สร้างในกรุงเทพฯ ได้แก่ พระราชวังพญาไท อันเป็น
พระราชวังที่มิได้มีลักษณะเชิงประเพณี แต่สร้างแบบ
ตะวันตกในแนวสถาปัตยกรรมโรมันติกที่มีลักษณะ
เรียบง่าย พระที่นั่งองค์ประธานซึ่งเป็นที่ประทับใน
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวคือ พระที่นั่งพิมานจักรีนั้น
แฝงนัยแห่งสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์เอาไว้ที่
and symbolized modernity at the time.
The average commoners on the other hand, built
western style two-storeyed timber houses imitating the
concrete masonry mansions of the upper class. This trend
appears to have started around 1882 with the most popular
style, built in Bangkok as well as in the provinces, being
the style that had perforated sawn-timber decorations
commonly known as the Gingerbread style. The popularity
of this style derived from its distinctive expressions through
the elegant sawn-work ornamentations while the cost of
construction was also considerably cheaper than building
concrete houses.
During the following reign of Rama VI, the most
important royal palace built in Bangkok to represent his
majesty that ought to have been built according to tradition,
was Phayathai Palace. Built in simple Romantic
style, this western-influenced royal palace was the first
royal residence to symbolize Siamese kingship without
being built in the traditional manner. In this case, the
representation of Siamese kingship was cleverly disguised
223