Türkiye'de Ailelerin Eğitim İhtiyaçları - Aile ve Toplum Hizmetleri ...

32
Kavramsal Çerçeve
toplumuna geçiş sürecinde endüstri merkezleri önce daha önceden var olan, az sayıdaki
büyük kentlerde odaklanmış, daha sonra endüstri çalışmalarının kurulduğu küçük kentler
de büyüyerek büyük kent niteliği kazanmıştır. Dolayısıyla, endüstri merkezlerinin
toplandığı yerlerde bireysel insan gücüne gereksinim artmıştır. Endüstri ürünü araçların,
tarım alanında kullanılmaya başlanmasıyla, ailenin toprağı bir taraftan tüm aileyi
beslemeye yetmediği gibi diğer taraftan tarım alanında insan gücüne duyulan ihtiyaç da
önemli düzeyde azalmıştır. Bunun sonucu olarak geniş aile üyeleri birer birer aileden
koparak, endüstri merkezlerinde iş tutmaya başlamış, giderek küçük ailelerini de yanlarına
alarak bu merkezlerde çekirdek aile biçiminde yaşamaya başlamışlardır.
Geçiş ailesi büyük (geniş) aile özelliklerini koruyan ancak beklenti ve umutlarıyla
küçük aile özelliklerini de özümsemeye çalışan özgün bir kimlikle varlığını sürdürmektedir.
Özellikle gecekondu ortamında ve kasabalarda görülen geçiş ailesinde; büyük ve
küçük ailenin çeşitli tiplerine de rastlanılmaktadır. Çünkü geçiş ailesi büyük aile ile
küçük ailenin kırılma noktasını oluşturmaktadır. Gerek gecekondu gerekse kasabada ki
aileler arasında da çekirdek, parçalanmış ve tamamlanmamış aile gibi alt grupların özelliklerini
yansıtan aileler de bulunmaktadır (Gökçe, 1996: 161).
Kırsal kesimden kente göçte, kişiler ister istemez biçim açısından çekirdek aile türünde
yaşamak zorunda kalmışlardır. Bunlar dış görünüşte çekirdek aileyi yansıttıkları
halde, düşünce ve duygu kavramlarında, aile içi etkileşimde, henüz tam bireyselleşmemiş
olup, geniş ile kavramı, inanç ve törelerini sürdürürler. O bakımdan bir geçiş dönemindedirler
ve “geçiş ailesi” olarak tanımlanmaları da uygun düşer (Koptagel-İlal,
1991: 23). Kökenlerinden kopmuş olmanın getirdiği yalnızlık ve suçluluk duyguları
içinde eski geleneksel yasam tarzlarını yeni yaşamları içinde de sürdürerek bunlara daha
fazla sarılmaktadırlar. Giderek kendi benzerleri ailelerle bu grubu genişletip dışa karşı
daha güçlü olmaya çalışmaktadırlar. Türkiye’ de iç göçün yoğunlaşmasıyla, aynı yörelerden
gelmiş ve ortak değerlere sahip ailelerin aynı bölgelerde kümeleştikleri gözlenmektedir.
Kongar (1998: 590)’a göre gecekondu bölgelerinde yerleşen ailelerin temel
niteliklerinden birisi, akrabalarından kopmuş görünmeleridir. Genellikle geniş ölçüde
akrabalarına dayanan kırsal aile, gecekondularda oldukça yalnız bir niteliğe bürünmektedir.
Akrabalarıyla para ve hizmet alışverişinde bulunmayan gecekondu ailesi, pek çok
hizmet ve olanaktan yoksun olan gecekondu bölgelerinde yaşamını sürdürebilmek için