AC 11 2008 (PDF, 1.83 MB) - Federale Overheidsdienst Justitie ...

Nr. 608 - 4.11.08 HOF VAN CASSATIE 2507
Volgens hen is daarbij essentieel dat de rechter de mogelijkheid heeft een intrinsiek
strafrechtelijke sanctie te kunnen beoordelen en hervormen op alle punten, zowel in rechte
als in feite en dat het de strafrechter derhalve eveneens toekomt om zich, ook op het vlak
van de opportuniteit, uit te spreken over de keuze die de administratie heeft gemaakt, in
het bijzonder in gevallen waarin een keuze bestaat tussen meerdere opties of
alternatieven, zoals het geval is bij de herstelmaatregelen inzake stedenbouw.
Bovendien wordt aangevoerd dat uit het recht op een eerlijk proces, vervat in de
artikelen 6.1 EVRM en 14.1 IVBPR, voortvloeit dat een beklaagde die het verwijt wordt
gemaakt een inbreuk te hebben gepleegd op de stedenbouwkundige reglementering, het
recht heeft om een toetsing met volle rechtsmacht te laten geschieden ten aanzien van de
door de stedenbouwkundige inspecteur gevorderde herstelvordering hetgeen, volgens het
onderdeel, impliceert dat de strafrechter de bevoegdheid moet hebben om de opportuniteit
van de gevorderde maatregel te beoordelen en moet kunnen beslissen of die maatregel
geheel of gedeeltelijk kan worden toegekend, dan wel kan worden vervangen door een
andere maatregel.
C. Het bestaan van argumenten pro en contra de stelling van de eisers in cassatie dat de
herstelmaatregel moet kunnen worden getoetst door een rechter met volle rechtsmacht
3. De vraag rijst of de kwalificatie van de herstelmaatregel door het EHRM als straf,
kan of dient te worden doorgetrokken in dit dossier en of meer bepaald de opgeworpen
consequentie dat deze herstelmaatregel door een rechter met volle rechtsmacht moet
kunnen worden getoetst, aanvaardbaar is.
Het is wellicht in het licht daarvan nuttig om de verschillende argumenten die pleiten
voor en tegen deze stelling op een rijtje te zetten, vermits het uiteindelijk aan het Hof zal
toekomen een keuze te maken.
Voorafgaand is het, voor een goed begrip van de materie, wenselijk de redenering die
het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in het arrest HAMER maakt om tot deze
conclusie te komen, aan een nader onderzoek te onderwerpen; men dient immers vast te
stellen dat de gemaakte redenering niet altijd eenduidig blijkt.
Meteen is dit laatste al een argument om het trekken van algemene conclusies uit het
arrest HAMER van het EHRM slechts met de nodige omzichtig- en voorzichtigheid te
verrichten.
D. De kwalificatie van de herstelmaatregel als straf in het arrest HAMER van het EHRM
4. Vaststaat dat de kwalificatie van de herstelmaatregel (in casu de afbraak) als straf
“au sens de la Convention” niet de huidige rechtspraak van het Hof van Cassatie
weerspiegelt; in het arrest van het Hof van Cassatie van 7 januari 2003 in dezelfde zaak
HAMER oordeelde het Hof dat het herstel in de vorige staat géén straf is maar een maatregel
van burgerlijke aard die beoogt de gevolgen van het misdrijf te doen ophouden 7 .
In een aantal arresten van het Hof van Cassatie is er sprake van een bijzondere vorm
van teruggave of vergoeding die beoogt een einde te maken aan een met de wet strijdige
toestand die uit een misdrijf is ontstaan en waardoor het algemeen belang wordt geschaad;
er is dus weliswaar een band met de publieke vordering, doch het gaat niet om een straf 8 .
Hierbij dient opgemerkt te worden dat het EHRM in het arrest HAMER van 27 november
2007 ten onrechte gewag maakt van een tweespalt die terzake in de rechtspraak van het
Hof van Cassatie en van het Grondwettelijk Hof zou bestaan; dergelijke tweespalt blijkt
7 Cass. 7 januari 2003, T.M.R. 2008, 112.
8 F. VAN VOLSEM, “De redelijke termijn: een Straatsburgse hakbijl voor het herstel van de plaats in de
vorige staat?”, (noot onder EHRM 27 november 2007), RABG 2008, (422) 425; zie o.m.: Cass. 2 mei
2007, P.06.0100.N; Cass. 3 april 2007, P.06.1610.N; Cass. 22 mei 2007, P.06.1692.N.