Nie tylko społecznie. Zatrudnienie i wolontariat w organizacjach ...

32 Katarzyna Peter-BombikMówi¹c o za trud nia niu pra co w ni ków, nie spo sób nie wspo mnieæ o klu -czo wych za sa dach sta no wi¹cych pod sta wê sto sun ku pra cy, do któ rych za li -cza siê prze de wszy stkim: za sa dê oso bi ste go œwia d cze nia pra cy, za sa dêodp³at no œci pra cy, za sa dê pod porz¹dko wa nia pra co w ni ka prze³o¿o nymw pro ce sie pra cy oraz za sa dê ry zy ka pra co da w cy. Z pun ktu wi dze nia pra co -da w cy nie zmie r nie wa¿n¹ rolê od gry wa – oprócz omó wio nej po wy ¿ej kwe -stii wy na gro dze nia – po no szo ne prze zeñ ry zy ko. Pra wo pra cy wy ró ¿ niaczte ry pod sta wo we ka te go rie ry zy ka, w przy pa d ku któ rych pra co da w ca po -no si okre œlo ne kon se k wen cje dzia³añ pra co w ni ków, zda rzeñ lo so wych itd.Po pie r wsze mo¿e po ja wiæ siê ry zy ko te ch ni cz ne, kie dy pra co da w ca zo bo -wi¹zany jest wyp³acaæ wy na gro dze nie pra cow ni ko wi w sy tu a cji, gdy nieœwia d czy on pra cy z przy czyn te ch ni cz nych, zwi¹za nych przyk³ado wo z nie -zawi nio ny mi przez pra co w ni ka prze sto ja mi. In nym ry zy kiem jest ry zy kooso bo we, któ re po le ga na tym, i¿ pra co da w ca po no si za wsze kon se k wen cjeniew³aœci we go do bo ru pra co w ni ków, któ rzy nie po sia daj¹ przyk³ado wookre œlo nych ko m pe ten cji, umie jê t no œci, czy te¿ cech oso bo wych. Osobn¹ka te go riê ry zy ka sta no wi ry zy ko go spo da r cze, któ re zwi¹zane jest za rów noz fun kcjo no wa niem da ne go pod mio tu, jak i ca³ej go spo dar ki. W sy tu a cji po -ja wiaj¹cych siê strat pra co da w ca nie mo¿e uchy laæ siê od wyp³aca niaprzys³uguj¹cych pra co w ni kom œwia d czeñ. I w ko ñ cu czwart¹ ka te go ri¹ ry -zy ka jest ry zy ko so cja l ne, któ re zna j du je swój wy raz w prze j mo wa niu przezpra co da w cê okre œlo nych ciê ¿a rów so cja l nych, któ re zwi¹zane s¹ z ochron¹in te re sów ¿y cio wych pra co w ni ków i ich ro dzin 13 .Przepisy prawa pracy nak³adaj¹ na pracodawców szereg obowi¹zków wyni -kaj¹cych z nawi¹zy wa nia z pra cow ni ka mi okre œlo nych ro dza jów sto sun kupracy. Warto zauwa ¿yæ, ¿e czêœæ z tych przepisów jest nieprzychylnie przyj -mo wa na przez pra co da w ców, któ rzy w wa run kach wo l ne go ryn ku czuj¹ siêograniczani przyk³adowo przez przepisy dotycz¹ce zawierania trzeciej z koleiumo wy z pra co w ni kiem – po spe³nie niu od po wied nich wa run ków – w fo r mieumo wy na czas nie okre œlo ny, czy te¿ prze pi sy do tycz¹ce okre sów ochron nychdla pra co w ni ków i zwi¹zane z tym kon se k wen cje. Jest to jed nak efe ktem sa -mej kon stru kcji pra wa pra cy, któ re pe³ni dwie pod sta wo we fun kcje, a mia no -wi cie: fun kcjê or ga ni za cyjn¹ i fun kcjê ochronn¹. Fun k cja orga niza cy j nawi¹¿e siê z pracodawc¹ i oznacza zapewnienie mu okreœlonych instrumentówprawnych pozwalaj¹cych na kszta³towanie organizacji i decydowanie o sposobiewy ko ny wa nia pra cy. Fun k cja ochron na na to miast ro zu mia na jest jako za -bez pie cze nie pra cow ni ko wi go dzi wych wa run ków pra cy i za pe w nie nie okre -œlonych œwiadczeñ pracowniczych 14 . Reasumuj¹c, nale ¿y jednak zauwa ¿yæ, i¿13Por. L. Flo rek, T. Zie li ñ ski: op. cit., s. 45.14Por. M. Sk¹pski: Ochron na fun k cja pra wa pra cy w go spo da r ce ryn ko wej, Kan tor Wy da -w ni czy Za ka my cze, Kra ków 2006, s. 81.