Nie tylko społecznie. Zatrudnienie i wolontariat w organizacjach ...

Te o ria ela sty cz no œci pra cy a trze ci se ktor 47Po dej œcie so cjo logi cz ne do ela sty cz no œci i de re gu la cji ryn ku pra cyW literaturze socjologicznej równie¿ pojawiaj¹ siê analizy spo³ecznychskutków elastycznoœci i deregulacji rynku pracy. Zmiany w sferze pracy s¹ po -wo dem do fo r mu³owa nia zró¿ ni co wa nych kon ce pcji, od sce na riu szy refo rma -torskich po wizje „kapitalizmu bez pracy” czy „koñca pracy” 18 . Bez wzglê duna opcjê te o re tyczn¹ i sto su nek do za chodz¹cych zmian w sfe rze pra cy so cjo -lo go wie pod kre œlaj¹ ich ogro m ne zna cze nie dla fun kcjo no wa nia in nychstruktur spo³ecznych.W la tach osiem dzie si¹tych ubieg³ego wie ku w so cjo lo gii du ¿ym echemodbi³a siê koncepcja „spo³eczeñstwa ryzyka” sformu³owana przez niemieckie -go so cjo lo ga Ul ri cha Be cka 19 . Odwo³uje siê ona do moder niza cy j nych zmianspo³ecze ñ stwa indu stria l ne go, w któ rym prze kszta³ce niu ule gaj¹ pod sta wo westru ktu ry i pro ce sy: sche mat kla so wy, ro dzi na nu kle a r na, pra ca za wo do wa, ro -zu mie nie na uki, postêpu, demokracji.Modernizacji spo³eczeñstwa industrialnego towarzysz¹ prze³omowe zmianyw sfe rze pra cy, z czym ³¹czy siê pe w ne ry zy ko. Na stê pu je prze j œcie od sy -ste mu stan dary zowa ne go, pe³nego za trud nie nia, chara ktery stycz ne go dla spo -³ecze ñ stwa prze mys³owe go, do zmien ne go, plura listy cz ne go sy ste mu nie -pe³nego za trud nie nia. Jak twier dzi Beck: „Pod wp³ywem aktu a l nych i przy -sz³ych fal racjonalizacji ten zestandaryzowany system pe³nego zatrudnieniaza czy na siê roz miê kczaæ i rwaæ. Chwiej¹ siê jego trzy fi la ry: pra wo pra cy,mie j s ca pra cy i czas pra cy. W ten spo sób gra ni ce po miê dzy prac¹ a nie prac¹staj¹ siê p³ynne. Rozpowszechniaj¹ siê p³ynne, pluralistyczne formy nie -pe³nego za trud nie nia” 20 .Nowe rozwi¹zania w sferze pracy obok takich korzyœci dla organizacji, jakwzrost wy da j no œci pra cy dziê ki le p sze mu do pa so wa niu lu dzi do po trzeb or ga -ni za cji, obok ko rzy œci dla jed no stek wy ni kaj¹cych z uzy ska nia do dat ko we goczasu dla siebie i rodziny, nios¹ jednak liczne zagro ¿enia: „(…) podzia³owiczasu pracy (…) towarzyszy nowy podzia³ zarobków, zabezpieczeñ socjal -nych, szans na ka rie rê, po zy cji w zak³ad zie pra cy, któ ry kie ru je siê w dó³ –w sensie kolektywnej degradacji (w poprzek zró ¿nicowañ specjalnoœci, zawo -dów, hie ra r chii)” 21 .Beck, po ka zuj¹c do bre i z³e stro ny sy ste mu nie pe³nego za trud nie nia chara -kterystycznego dla spo³eczeñstwa ryzyka, podkreœla, ¿e dalekosiê ¿ne skutkitych zmian s¹ trudne do przewidzenia: „Pracuj¹cy wymieniaj¹ nieco wolnoœciod pra cy na no we go ro dza ju przy musu i ma te rialn¹ nie pe w noœæ. Bez ro bo cie18Sze rzej w: W. Mo ra wski: op. cit.19U. Beck: Spo³ecze ñ stwo ry zy ka. W dro dze do in nej nowo cze s no œci, Wy daw ni c two Na -uko we Scho lar, Wa r sza wa 2002.20Ibi dem, s. 210.21Ibi dem, s. 211.