Vi Sinh Lâm Sàng (Tái bản lần thứ 6) - [Authors] Mark Gladwin, William Trattler, C. Scott Mahan - [Nhóm dịch] Nhóm Netter

Nhóm Netter. Study, study more, study forever!
2.2. Vi khuẩn có thể có đơn độc một cực tiên mao
(polar flagellum) (cực có nghĩa là tại một đầu của tế
bào) như trường hợp ở Vibrio cholera, hoặc có nhiều
tiên mao rải rác (ở xung quanh tế bào) như trường hợp
ở Escherichia coli và Proteus mirabilis. Shigella không
có tiênmao
Xoắn khuẩn trông rất mảnh và đều cuộn xoắn lại.
Thân tiên mao mọc ra từ một đầu vách tế bào của xoắn
khuẩn, nhưng thay vì mọc hẳn ra khỏi lớp màng ngoài
(giống như các vi khuẩn khác được trình ở mục 2.1) thì
tiên mao lại mọc dọc theo bên dưới lớp vỏ ngoài duy
nhất của xoắn khuẩn. Loại tiên mao đó trong chuyên
nghành được gọi là tiên mao chu chất (periplasmic
flagella). Những tiên mao chu chất này quấn xung
quanh xoắn khuẩn và có tác dụng tạo ra lực đẩy, đẩy
xoắn khuẩn về phía trước nhờ sự uốn vặn tế bào theo
kiểu vặn nútchai.
Pili
Pili (còn được gọi là fimbriae) là những sợi tơ thẳng
mọc ra từ vách tế bào của vi khuẩn, làm cho vi khuẩn
trông giống như con nhím.
2.3. Pili ngắn hơn rất nhiều so với tiên mao và
không di động. Pili có thể hoạt động như là
những yếu tố bám dính (ahherence factor) (có nơi
còn gọi là adhesins). Rất nhiều vi khuẩn có
adhesin như là yếu tố quan trọng liên quan đến
khả năng năng gây bệnh củachúng.
Cho ví dụ, Neisseria gonorrhea có pili giúp
cho chúng tìm tới niêm mạc miệng và niêm mạc
cổ tử cung để gây nên bệnh lậu (gonorrhea).
Escherichia coli và Campylobacter jejuni không
thể gây nên bệnh tiêu chảy nếu chúng không có
các adhesin để tìm tới lớp tế bào thượng bì của
ruột, và Bordetella pertussis sử dụng các adhesin
để tìm tới các tế bào lông chuyển của hô hấp để
gây bệnh ho gà. Vi khuẩn không sản xuất ra được những pili thì chúng không thể bám dính vào
nạn nhân, nó mất tính độc lực và không thể gây nên sự nhiễm trùng ở người. Ngoài ra còn có
những pili rất đặc biệt, được trình bày ở chương tiếp theo, được gọi là pili giới tính (sex pili)
13