03.06.2013 Views

pater familias

pater familias

pater familias

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

CAPITOLO PRIMO<br />

EPOCA ARCAICA E DECEMVIRALE<br />

ORIGINE E STRUTTURA<br />

1. Presentazione generale dell’istituto. 2. La tutela ex lege. 2.1. La<br />

tutela degli agnati e dei gentili. 2.1.1. Usus maritalis, trinoctium e<br />

tutela legittima. 2.1.2. la vedova del <strong>pater</strong> <strong>familias</strong>. 2.2. Patroni e<br />

liberte. 2.3. Parentes manumissores ed emancipate. 3. La tutela ex<br />

testamento: XII Tab. V,3. 4. Natura originaria della tutela<br />

mulierum. 4.1. La tesi bonfantiana dell’erede-tutore. 4.2. Una<br />

potestas su persone alieni iuris ? 4.3. Ius tutelae su persone sui<br />

iuris ? 4.3.1. In iure cessio tutelae. 5. La capacità patrimoniale<br />

della donna nei primi secoli. 5.1. Successione ab intestato. 5.2.<br />

Testamenti factio passiva. 6. Consortium ercto non cito.<br />

1. Presentazione generale dell’istituto.<br />

Le donne sui iuris 1 , perciò libere dalla patria potestas,<br />

dalla manus o dal mancipium 2 , acquistavano la capacità di<br />

1 Sul concetto di sui iuris vd. Tit. ex corp. Ulp. 10,2: Morte patris<br />

filius et filia sui iuris fiunt: morte autem avi nepotes ita demum sui<br />

iuris fiunt, si post mortem avi in potestate patris futuri non sunt,<br />

velut si moriente avo <strong>pater</strong> eorum aut etiam decessit aut de<br />

potestate dimissus est: nam si mortis avi tempore <strong>pater</strong> eorum in<br />

potestate eius sit, mortuo avo in patris sui potestate fiunt.<br />

2 Nel primo libro delle sue Institutiones Gaio ci ricorda che coloro i<br />

quali non si trovavano né in potestate, né in manu, né tantomeno in<br />

mancipio o erano sottoposti a tutela oppure a curatela o, in<br />

alternativa, erano liberi da qualsiasi vincolo. Gai.1,142:<br />

Transeamus nunc ad aliam divisionem. Nam ex his personis, quae<br />

neque in potestate neque in manu neque in mancipio sunt,<br />

quaedam vel in tutela sunt vel in curatione, quaedam neutro iure<br />

1

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!