03.06.2013 Views

pater familias

pater familias

pater familias

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

…Communi iure familiam dicimus omnium<br />

adgnatorum: nam etsi patre <strong>familias</strong> mortuo singuli<br />

singulas <strong>familias</strong> habent, tamen omnes, qui sub unius<br />

potestate fuerunt, recte eiusdem familiae<br />

appellabuntur, qui ex eadem domo et gente proditi<br />

sunt.<br />

Le persone sottoposte in precedenza al potere dello stesso<br />

<strong>pater</strong> <strong>familias</strong>, in effetti, pur creando singoli nuclei<br />

familiari, continuavano ad essere uniti dal vincolo della<br />

parentela agnatizia e l’insieme di agnati costituiva la<br />

familia detta “ di diritto comune”.<br />

La valenza potestativa della tutela legittima, oltre a trovare<br />

humus nella condizione subalterna della donna romana<br />

all’interno della famiglia arcaica e nella necessità di<br />

mantenere integro il patrimonio agnatizio, è confermata<br />

dalla diffusa applicazione, ab antiquo, del consortium<br />

ercto non cito: un istituto di origine arcaica 142 , il cui<br />

regime è messo in luce da Gaio nei frammenti delle sue<br />

Istituzioni rinvenuti ad Antinoe 143 :<br />

Gai. 3,154a: Est autem aliud genus societatis proprium<br />

civium romanorum. Olim enim, mortuo patre <strong>familias</strong>,<br />

inter suos heredes quaedam erat legitima simul et<br />

naturalis societas, quae appellabatur ercto non cito, id<br />

est dominio non diviso: erctum enim dominium est,<br />

unde erus dominus dicitur: ciere autem dividere est;<br />

unde caedere et secare et dividere dicimus.<br />

142 Cfr. MASCHI C.A., Il Diritto romano. I, cit., 173.<br />

143 Pubblicati da ARANGIO-RUIZ V., 1182. Frammenti d Gaio, in<br />

Pubblicazioni della Società italiana per la ricerca di papiri greci e<br />

latini, 11 (1935).<br />

63

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!