Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

Een verrassend boek
49
Christofforo Suriano, Resident van de Serenissime Republiek van
Venetië in Den Haag, 1616-1623, door Dr. P.C.A Geyl. - 's-Gravenhage,
Martinus Nijhoff 1913.
IK weet van de Vaderlandsche en algemeene geschiedenis ongetwijfeld minder
dan een zeer-middelmatig H.B. S.er, omdat het al weer menig jaar geleden is dat
ik een zeermiddelmatig H.B. S.er wàs. Ik heb ook nooit bijzondere liefhebberij in dit
vak getoond, noch had ik neiging of gelegenheid mij later in historische questies te
verdiepen. Ik ben dus in deze materie minder dan wat men noemt een ontwikkelde
leek, ik ben een volkomen, onverkapte barbaar. Dat ik nu over een
zuiver-wetenschappelijk historie-werk, als ‘Christofforo Suriano’ van Dr. P.C.A. Geyl
schrijf heeft geen andere reden dan deze: toen ik Zondag 7 December het boek
van de firma Nijhoff toegezonden bekwam, ben ik, plichtmatig, zonder overtuiging,
begonnen een paar blaadjes te lezen... en vóór Maandagavond - in één stuk door,
als een schooljongen een liefdesroman - heb ik het uitgelezen. Uitgelezen in een
onverslapte gevoelsspanning, met een onverzwakte belangstelling van ziel en
zinnen...
Ik weet in het geheel niet of het nu allemaal wel waar is wat Geyl beweert; ik wéét
niet of het wetenschappelijke waarde heeft (al twijfel ik er ook niet aan); ik weet niet
of dit proefschrift als zoodanig een alledaagsch dan wel een belangrijk verschijnsel
is: ik weet alleen dat Geyl behalve historicus een zuiver, levend schrijver is. Zoodat,
voor mij, dit boek het merkwaardigst is omdat niet een historicus-zonder-meer, maar
een historischwetenschappelijk-ontwikkeld mensch het geschreven heeft, voor
wien het Verleden minder belang heeft als historische materie dan als geweest
Léven. Toen Geyl daar in het Klooster van de Frari zat - als een ijverig en nauwgezet
doctorandus over zijn folianten - zal hij - stel ik mij voor - menigmaal de wetenschap
zijn ontrouw geworden: vergeten was de gestrenge muze der historie, vergeten
Leiden, proefschrift, Prof. Blok, vergeten ook taak en systeem, verloren als hij
was in diè werkelijkheid welke zijn geest lévend schiep òm hem heen, zoodat hij er
ìn was, midden in een herlevend bestaan, en een herschapen wereld. In een
voorrede biecht hij trouwens zijn ‘afdwalingen’ eerlijk! En ik verdenk hem er sterk
van - al komt hij daar nu niet zoo openlijk voor uit - dat hij zelf héél goed weet dat
zijn boek een groot deel van zijn meest wezenlijke waarde juist aan deze afdwalingen
des geestes dankt. Dáárdoor is 't hem gelukt namen voor ons tot werkelijke, levende
menschen te maken. Daarom ook zijn Suriano, Johan Ernst, Van Wassenhoven
gelukkig gespaard gebleven voor het lot van tot historische ‘figuren’ vervlakt en
verstard te worden. En dit is ten slotte (zoo schijnt het mij, leek, althans toe) de
hoogste roeping van den historicus: om met alle wetenschappelijke trouw, exactitude
Den Gulden Winckel. Jaargang 13