Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

[Boekenschouw]
Literatuur; reisbeschrijving
73
De Jongere Generatie (Vervolg op ‘De Mannen van '80’). Gesprekken
met Vertegenwoordigers van de Nieuwere Richting in onze Literatuur;
tevens een Enquête naar enkele Beginselen in ons Nationaal Geestelijk
Leven, door E. d'Oliveira. Geïllustreerd. - (Maatschappij voor Goede en
Goedkoope Lectuur, Amsterdam, 1914).
De heer d'Oliveira is een knap interviewer, d.w.z. hij weet nog wat méér te geven
dan de onontbeerlijke bizonderheden van hoe een bekend schrijver er uit ziet in zijn
sjamberloek, wat voor dassen hij draagt, of hij in zijn jeugd temet gehoepeld of
gepriktold heeft en al welke finesses méér geschikt mogen zijn om een goed figuur
te slaan tusschen de beschrijving van een nieuwe tearoom en de slachtoffers van
het laatste spoorwegongeluk in een dier prentenboeken-voor-groote-kinderen, als
‘De Prins’, ‘Panorama’ en dergelijke. Den heer d'Oliveira is het niet om feiten maar
om beginselen te doen, hij ziet in een schrijver niet een buitenissig wezen dat men
aangaapt als een boer een rarekiek, maar vooral een drager van ideeën, een mensch
die door de kracht eener sterk-levende persoonlijkheid in de verwarrende
verschijnselen-wereld de vaste lijnen van het eeuwige en algemeene te ontdekken
weet. Datgene wat de interviewer (leelijk woord toch) las in de met geraniums
vercierde portiek van Adama van Scheltema's villatje ‘De Windroos’, te Bergen:
Ik zie naar ieder wind
Op elke verre kust
Doch in mij zelve vindt
Gij aller streken rust,
dàt is het wat, zij het in verschillend opzicht, iedere kunstenaar min of meer van
zichzelven zeggen kan, 'tzij hij met een ganzenroer door 't Vlaamsche boerenland
dwaalt of de charmante chauffeur is van zijn tallooze ‘louchés’ 1) als Buysse, dan wel
aan in pure schoonheids-extase zwijmelende bakvisschen, ontnuchterend, zich als
‘zoo'n doodgewoon mannetje’ openbaart, gelijk Bastiaanse, of door de raadselachtige
scheemring van een als met bloedkleur doortrokken kamer schrijdt als door een
vergeestelijkte sfeer, die den bezoeker de sensatie geven kon alsof de bleeke
dichterhanden te wapperen zouden gaan, zoo d'adem niet werd ingehouden. Dus
van de Woestijne.
En zelfs waar de dichter - eindelijk gevonden in een straat van kille pensions en
banale ambtenaarswoningen - aarzelend en verward zijn ondervrager te woord staat
- nadat hij en zijn bezoeker elkaar door hun so-easy's afdoend hebben bekeken -;
waar de dichter is als een te vroeg oude jongeling, die nevens de gewaarwording
al wel een eeuw geleefd te hebben in zich draagt de onzekerheden van wie zoekende
is en misschien wel altijd zoekende zal blijven naar den zin des levens - gelijk de
jonge dichter P.N. van Eyck - zelfs dáár ook hebben wij 't gevoel van vastheid, van
1) Zoo spreken, volgens Cyriël Buysse, de Hollanders het woord ‘logé’ uit!
Den Gulden Winckel. Jaargang 13