Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

176
Van Nouhuys is een romanticus geweest, in zijn novellen zoowel als in
zijn tooneelstukken, en wat zijn critieken betreft, zij getuigen in zeer sterke
mate van de behoefte om op de dingen, die zijn oordeel vragen, het licht
te doen schijnen, ze te koesteren in de warmte van een voor adel en
schoonheid licht ontvankelijk gemoed.
Een romanticus in Zalt-Bommel! Men heeft hier te rekenen met de werking
van het contrast. Het is natuurlijk niet vast te stellen, in hoeverre Van
Nouhuys' aanleg in een ander milieu zich ook anders zou ontwikkeld
hebben. Het heeft geen zin zich daarin te verdiepen, nu het ganschelijk
niet hoeft te bevreemden, dat hij, des avonds zijn zaak sluitende, niet
wederom, nu met den geest, ging pruimenwegen, maar hooger wilde
stijgen om de dingen van het leven te beschouwen in grooter ruimte dan
door de wanden van zijn winkel werd begrensd, en in sterker belichting
dan door het winkelraam naar binnen viel. Juist de kleine stad, genepen
tusschen oude wallen, de kleine kring, met al zijn afgepaste vormen en
drukkende conventies, waarop hij aangewezen was, deden hem
verlangend de oogen richten over den horizon van zijn bestaan, naar de
mogelijkheden eener wereld, die hij zich verbeeldde, maar waarin hij
zich wist in te leven met zóó volle overgave van geheel zijn wezen, dat
hij - naar eigen zeggen - bij de compositie van Eerloos verkeerd heeft
in een roes van koortsachtige extase. Hij kon niet loskomen van de
personen in zijn drama. Zij ontroofden hem den slaap, zóó doorspookten
zij zijn geest.
Over v.N. toetreding tot de redactie van het in 1885 gestichte en na eenige jaren
bezweken tijdschrift De Lantaarn zegt hij:
Dat Van Nouhuys er al spoedig zijn medewerking aan verleende, was
omdat de strijd, die er in werd aangebonden tegen het conventioneele in
de kunst, zijn sympathie had. Van zijn hand verscheen in bedoeld blad
o.m. een uitvoerige beschouwing van Nicolaas Beets als dichter, die
rechtstreeks inging tegen de toentertijd overheerschende opvatting van
de hooge dichterlijke waarde van Beets' verzen. Daarmee toonde hij al
dadelijk een onafhankelijkheid van oordeel, die een doorgaand kenmerk
van zijn critiek is.
Omtrent v.N. positie als criticus:
Wat nu zijn positie teekent, is, dat nooit door iemand zijn gezag als
kunstrechter ontkend of zijn bevoegdheid is betwijfeld. Zijn oordeel is
aanvaard als een getuigenis, waarmede rekening was te houden.
De aandacht verdient eveneens het uitvoerig artikel door J.R.v. Stuwe gewijd aan
Charles Péguy, de vorige maand in D.G.W. door André de Ridder herdacht. Schr.
doet ook Péguy als dichter recht wedervaren en haalt o.a. eenige strophen aan uit
la crèche, l'âne et le boeuf, waarin Péguy's teederheid voor het sluimerend
Christuskind in de kribbe is gemengd met zijn overvloeiende smart voor het later
gruwbaar lot van dit heilig-reine wezen. In het volgende ziet schr. het contrast
tusschen de twee groote, grove dierbonken en het hemelsch wicht even plastisch
als vol humor gegeven:
Sous le regard du boeuf et le regard de l'âne
Den Gulden Winckel. Jaargang 13