Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

het willekeurige daarin vroeg hij ons begrijpend meevoelen. Dit weigerden we vaak,
al beseften we scherp, dat dit onmiddellijk vastzat aan zijn virtuosen-knapheid.
Bij deze klucht blijven al die waardeeringen op stal. Hoe doller het loopt, des te
sterker boeit het ons, des te beter bereikt de schrijver zijn doel. Wat dit dan was?
De tijd, waarin hij dit stuk schreef, wijst het welhaast uit: de oorlog had de menschen
verbijsterd. De eerste vrees was geweken, maar het maatschappelijk leven was
nog grootendeels verlamd. Dit toonde zich ook in de schouwburgzalen. De menschen
bleven aanvankelijk huiverig weg. Toen trachtte de tooneeldirecteur Heyermans de
machine weer op gang te brengen. En welke olie was daar beter voor geschikt dan
het dolste sarkasme, dat oogenschijnlijk niet anders dan humor was? Het publiek
moest worden afgeleid. De akeligheid, die dag aan dag de kranten vulde, moest
een avond, één avond maar, worden opzij gezet. Daartoe was geen banale klucht,
geen lief blijspel bij machte. Geen Blumenthal of Kadelburg dus, geen de Flers en
de Caillavet. Heyermans bestelde Falkland een klucht. In een minimum van tijd
moest die klaar zijn. Op de toen heerschende en nijpende omstandigheden
mocht worden gezinspeeld, meer niet. Wat wonder, dat Samuel de onuitputtelijke,
Samuel, die rauwe schalk, die sappige mannetjesputter, Samuel, de onvervaarde,
die over alles schrijft zonder zich ooit in eigen observatie te verliezen, toen naar zijn
oude liefde greep: de schavuiten, de rebellen van het maatschappelijk fatsoen, de
opstandigen, die zich van eigen schurkachtigheid terdege bewust zijn. Heyermans
moge een maatschappelijk persoon zijn geworden, leider van een tooneelgezelschap
- hij heeft dit waarschijnlijk kunnen ondernemen, hij
Den Gulden Winckel. Jaargang 13