Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

40
leggen. Deze schrijver ziet in alle werkelijkheid slechts verwerkelijking van de Idee,
die aan de wereld der verschijnselen ten grondslag ligt. Hij ontleedt niet, maar vat
samen onder dit ééne centrale gezichtspunt. Zijn tweede opstel in dit boekje handelt
over ‘Het Wijde’; wat heel iets anders is dan het vage of het grenzenlooze. De zucht
der ziel naar het grenzenlooze is uit vrees voor het benepene ontstaan, en zoolang
gij vreest zult gij het wijde niet vinden. Alleen een actieve houding des geestes, het
verbreken van een scheiding, is het wijde, dat nú is en overal. Het wijde is de
eeuwigheid die zich in den tijd openbaart. En juist wijl dit boekje steeds grijpt
naar den eeuwigen grond der op zich zelf verwarrende en perspectieflooze
verschijnselen, daarom voelen wij er overal dat ‘wijde’ in, hetzij dat de schrijver
spreekt over 't Mysterie in ons zelf, hetzij over de Noodlotsidee der Grieksche tragedie
tegenover de wijsbegeerte van het Christendom; over Humor en Ironie of over den
held Parzival, den middeleeuwschen mensch, in wien de dienstbaarheid der Daad
aan de Idee wordt gedemonstreerd. Ik kan in deze enkele regels niet dieper in deze
dingen doordringen; een tweeden druk kondigt men slechts aan. Ik spreek evenwel
de hoop uit dat dit boekje, door den uitgever van Looy zoo keurig verzorgd, niet van
nieuws zestien jaren op een herdruk zal behoeven te wachten.
Want al blijft het wonen op de toppen des levens slechts voor den enkeling - zoo
is er geen ding en geen mensch zonder eeuwigheidskant. Zichzelven verwerkelijken
naar zijn bestemming is luisteren naar de ideeën 1) , die zijn ‘als groote klokken in
rijzige torens. En als de klokken hun breede luide klanken uitzwaaien over de wereld,
zoo richt zich de mensch op van zijn vermoeienden arbeid en ziet het eeuwig-wijde
voor zich uitgestrekt’.
GERARD VAN ECKEREN.
De historie van Christoffel Wagenaer
DOOR de goede zorgen van Dr. Josef Fritz is als nr. XII der Nederlandsche
Volksboeken, opnieuw uitgegeven vanwege de Mij. van Ned. Letterkunde te Leiden 1) ,
een heruitgaaf verschenen van den utrechtschen druk uit het jaar 1597, van
bovengenoemd volksboek. Het is een vrij getrouwe vertaling van het duitsche
Wagnerbuch, dat verscheen in 1593, zes jaar na de Historia vom Dr. Johann Faust.
Voor verdere bizonderheden omtrent deze en nog een andere nederlandsche
vertaling verwijs ik naar de belangrijke Bijlagen, die op den herdruk volgen. Ik wil
hier alleen iets zeggen over 't volksboek, zooals we het in de uitgaaf kunnen leeren
kennen.
Christoffel Wagenaer, de ‘discipel van D. Johannes Faustus’, door zijn meester in
de ‘Nigromantische heymelijcheyt’ ingewijd, bekwaamde zich na diens dood, of
beter nog: hellevaart, met grooten ijver steeds meer in de tooverkunst; en sloot zelfs,
ondanks het afschrikwekkend uiteinde van Dr. Faust, eveneens een verbond met
een duivelschen geest, Auerhaen geheeten. Op aanhoudend aandringen van den
leerling had de leermeester bij zijn leven hem nog met deze in kennis gebracht, die
1) Als daar zijn: de ideeën van gerechtigheid, waarheid, liefde, oordeel, menschheid - alle
begrippen die een platte stofleer wel tracht neêr te halen door ze evolutionistisch en causaal
te ‘verklaren’, maar die hun inhoud en hun aureool terstond verliezen zoo men ze van ideeën
tot denkbeelden verlaagt. Zonder transcendentie is goed geen goed, schoonheid geen
schoonheid, waarheid geen waarheid meer. Haeckels godsdienst van het ‘schoone, ware en
goede’ is, wijl hij de transcendente ideeën loochent, eenvoudig mallepraat. v.E.
1) Bij E.J. Brill te Leiden. 1913.
Den Gulden Winckel. Jaargang 13