Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

144
Schmitz ziet hij ‘misschien een belofte’, vooralsnog eigenlijk nog maar de belofte
van een belofte.
Omhoog.
Behalve verschillende stukken die den Oorlog beschouwen van uit religieus
gezichtspunt bevat deze aflevering een artikel van J. Jac. Thomson over Oscar
Wilde's ‘De Profundis’. Van Wilde zegt hij:
Een zeldzaam mensch was deze. Gij behoeft maar één bladzijde van
hem te lezen, waar ge die ook zoeken wilt en ge zegt: welk een stilist!
Het verwondert u niet als hij van zichzelf getuigt dat hij zoo dol is op woord
en klank en rythme als eenmaal Midas was op het goud. En zijn eigen
woorden en eigen klanken en eigen rythmen, zij zijn sprankeling van
juweelig geluid, soms als de melancholieke regen in den boschvijver en
soms als het fluiten van een die giftige slangen lokt. Erachter zien wij den
toover in zijn oogen, vensteren openen naar alle schoonheid en erachter
zien wij het stille spel zijner fijne handen. Oscar Wilde: maar dat is een
zacht lachen en een zacht weenen, en beide lachen en weenen zijn even
schoon.
Na Wilde's veroordeeling heeft men in Engeland zijn naam maar zóó willen
wegstrijken uit de geschiedenis der literatuur. Thomson vraagt:
Heeft men echter met dit alles geen gelijk? Moet niet zulk een houding
aangenomen tegenover een mensch die het goede niet meer goed en
het kwade niet meer kwaad laat?
Het komt mij voor dat het niet zoo gemakkelijk is te oordeelen en te
veroordeelen. De zaak is werkelijk ingewikkelder dan dat zoo maar te
spreken ware van een begrijpelijken afschuw van wat onzuiver of gemeen
is op ethisch gebied. Maar vooreerst is in rekening te brengen wie hij is
die veroordeeld wordt - een dichter, een vorst naar den geest, een
kunstenaar die tot aan de uiterste grenzen ging van zijn gebied en ze
overschreed - en wie de veroordeelden zijn: als minuscule wezens
opziende naar de glanzende hoogten, van waar hij zijn woorden als
bloesems vallen deed over hen. En nog meer is er: de maatschappij die
met zoo veel verontwaardiging zich tegen hem keerde is zij niet dezelfde
die alle mogelijke afschuwelijkheid gedoogt wanneer de dader maar zorgt
geen openlijken aanstoot te geven? Het is ongeloofelijk wat men doen
kan en toch geeerd blijven en toch overal ontvangen worden. Wanneer
men maar publiek schandaal vermijdt. Wilde deed het niet, hij heeft het
als 't ware uitgelokt, en toen het alles in de krant kwam en openlijk
besproken werd, toonde dadelijk de samenleving haar hooge
deugdzaamheid en stiet hem uit voor eens en voor goed. Maar nu wil ik
tegelijk mij toch ook met allen nadruk keeren tegen de meening als zou
voor den kunstenaar de wet van goed en kwaad niet gelden. Als zou hij
niets met een ethischen maatstaf te maken hebben. Integendeel. Het is
zeer wel mogelijk dat iemand als het er dan op aankomt meer voelt voor
het type Oscar Wilde dan voor het type Brave Hendrik, maar zoo moeten
we niet vergelijken. Het is de vraag of we meer voelen voor Wilde dan
voor een heilige, welke dan ook. In hoogsten zin is hier te denken aan
Den Gulden Winckel. Jaargang 13