Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

46
In het bovenstaande spatieerde ik enkele woorden. Anna de Savornin Lohman geeft
ze haar heldin, Kate de Brienne Steinberg, afstammelinge van een Hugenootsch
geslacht, wier bloed vuriger klopt dan bij de haar omringende, rijker dames van
gelijken stand, in de pen, terwijl het wordt voorgesteld of we hierin haar dagboek
voor ons hebben. De eerste zin had den lezer voor al te driest persoonlijke
gevolgtrekkingen gewaarschuwd, noodig voor dengene, wien dit boek hoofdzakelijk
aanleiding is tot wroeten in familie- en politiekschandaal. ‘Dit boek is eene
persoonlijke overtuiging, gegrond op persoonlijke ervaringen. Het is echter geen
levensgeschiedenis’.
Men gunt der schrijfster dienaangaande blindelings vertrouwen. Dat dit geen
levensgeschiedenis is - de ongevraagde, maar daardoor kenschetsende opmerking
doet ons oneerbiedig vragen, wáár in die plechtige verklaring de nadruk ligt. Een
geschiedenis toch mag dit uit losse flarden ‘ervaring’ (we nemen het woord gretig
over: heel het verhaal doorklinkt en doorwarmt en doorhijgt immers de harte-, de
hartstochttoon, die uitsluitend van zelf en rechtstreeks en fel doorleefds 't gevolg
kan zijn) tezamen geregen, als in ontploffingen ontstaan verhaal onmogelijk heeten.
Doch gesteld, dat Anna de Savornin Lohman hierin de waarheid had gezegd in
den trant, waarin het op intrige en alkoof-geheimen beluste publiek dat verstaat,
m.a.w. dat zij waarlijk in dit boek haar eigen, reëele leven nauwkeurig bloot had
gelegd; we hadden daartegen uit litterair oogpunt op dien grond onmogelijk bezwaar
kunnen maken. Maar als litteratuur heeft de schrijfster deze forsche aanklacht niet
bedoeld. Op litteratuur ziet Anna Lohman smalend neer met de temperamentvolle
geringschatting, die Multatuli en den jongen. Heyermans het léven boven litteratuur
deden stellen, als gold het tegenstrijdigheden. Dit is (behoeft het gezegd?) een
misverstand. Auteurs, wier werk mij zeer lief is, heeft Anna Lohman in de lompste
en botste vischvrouwtaal gesmaad. Daarom en om vroeger geschrijf, allermeest
om dat walgelijk gecorrespondeer in de Lelie met bakvisschen, had ik voor deze
opzichtig-holle publiciste een spottende minachting.
Dit boek heeft me bekeerd. Dat ik geenszins hoop of meen, daarmee deze
schrijfster genoegen te doen, behoef ik voor wie dezen roman of vorig werk van
haar kent, niet te verzekeren. Het wezen dezer auteur sluit een hoonende minachting
voor dergelijke oordeelswijzigingen in. Maar in zooverre onderscheidt dit ‘Ik zeg de
waarheid’ zich van haar vroegere uitgaven, dat het als getuige à décharge optreedt,
schoon anders opgezet en bedoeld.
Van een aanklacht sprak ik boven. Dat is het ook, hoewel de schrijfster met ronde
woorden bekent, dat voor het beschreven leed geen genezing mogelijk is, dat niets
daarvan als de oorzaak kan worden aangewezen. Was hier sprake van schuld,
persoonlijke of maatschappelijke: zij kon opwekken, aanwijzen hoe dat zeer kan
worden uitgesneden of vanzelf verdwijnt door de verandering der omstandigheden.
De eerste zin duidde het echter al aan: dit boek is een biecht, zóó overtuigend
voorgedragen, dat de heet uitgestooten, o, volstrekt niet schoone, maar op de zuiging
dezer forsche verontwaardiging, van striemend leed en de bitterste ontgoocheling
meegedragen en voortgesleepte en opgevoerde perioden den lezer hijgend
gespannen voortrukken tot dat laatste, smartelijk uitklinkend slot-akkoord. De
verontschuldiging, het voorbehoud, in die zinsnede geboden, doet ons dan ook aan
het vijgeblad denken, dat de volkomen naaktheid tevergeefs tracht te verbloemen.
Dat door deze bladzijden een geweldige, een fanatieke oprechtheid vaart: wie
kan het ontkennen? De groote kunstenaars worden door dezelfde oprechtheid
gedreven, dezelfde felheid van waarheidsliefde prentend óók in hun meest epischen
arbeid. Wat toch doet het ter zake, dat deze heldin niet Anna de Savornin Lohman,
maar Kate de Brienne Steinberg heet? Boven vestigde ik al spelenderwijs de
Den Gulden Winckel. Jaargang 13