Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

24
Schopenhauer had, wiens werk één vonnis is over het leven en den dit scheppenden
levenswil. In zekeren zin is hier de waarheid en het ware. Alle godsdiensten zijn
van oordeel geweest dat de wereld onder de zonde ligt en den dood, en zij hebben
gedoeld op verlossing, en zij hebben in het hart der dingen de wond geschouwd
waaraan dit armlijk aanzijn bloedt. En het is een vulgair, een roekloos optimisme
dat blind is voor die wonde.
Vergeten wij ook niet dat er geen kunst zou zijn als het empirische genoeg was
voor de ziel; dat het is der tijden wanklank die ons doet begeeren naar de symphonie
der eeuwigheid; dat uit het duister en den nevel opdoemt Rembrandt's licht; en dat,
omdat de menschentaal zoo grof is, ze Dante ciseleerde in zijn wondere terzinen
en Shakespeare in zijn zingende sonnetten. En toen de denker om zich zag den
chaos, heeft hij, uit begrippen, een kosmos opgebouwd. Zoodat er geen cultuur is
zonder levenslijden en geen kracht des geestes dan ten koste van ellende. ‘Uit uwe
nooden, o mensch’, zegt de Latijnsche dichter, ‘hebt gij uw goden gemaakt’.
Maar dan wil dit zeggen dat de ziel den vijand overwint dat hij, als de Lucifer der
oude sage, als de Zeus bij Shelley, wordt neergeworpen in den afgrond. De God in
ons, de Allersterkste, is de Christus van het allegorisch verhaal, die in het land der
Gadarenen komt, in het doodenrijk, en de duivelen uitbant en hen die daar toeven
nu in groote rust doet zitten. Dit is de historie van den artistieken geest, hetzij hij
dicht of bidt of denkt: als hij door de duistere wereld gaat, spreekt hij zijn woord, en
wat onrein was wordt gelouterd en gered het schier verlorene.
Daarom kan het pessimisme nooit het einde zijn, en al heeft het zijn zwaarwegende
beteekenis, er boven uit beurt zich de ziel, en hare droomen droomt zij, en zij schouwt
in de verscheurde wereld de lijnen van een hoogere orde.
Op Schopenhauer volgt Wagner, die zint op regeneratie en cultuur, en na Wagner
is er Nietzsche, in wiens ‘Zarathustra’ de levensdurf is teruggekomen. Deze mensch
is door het lijden heengegaan en nu is het volbracht. Voor het droef besef, de
treurende wijsheid, thans ‘die fröhliche Wissenschaft’, die het boek wil zijn van een
genezende.
Aphoristisch als de werken van la Rochefoucauld, Vauvenargues, mist het het
systematische, waaraan wij dan door Nietzsche ook volstrekt niet zijn gewend. Maar
wie van een geschrift als dit den omgang vraagt van telkens een kwartier; wien het
niet te doen is om methodisch begrip maar om levensweten, om paradoxen soms,
die straks dan blijken van diepe waarheid vol; om woorden waarin, bij
menschenkennis, schittert het vernuft van een aristocratischen geest, vlamt het
artistieke - voor zulke lezers is ‘die fröhliche Wissenschaft’ als honig van Hymettus
op welvoorzienen disch. En voor hen die minder goed de grondtaal meester zijn is
dan zeker welkom de vertolking in het Hollandsch, ons door den heer G.H. Priem
geschonken. Ik kan niet anders zien dan dat zij voortreffelijk is en wij brengen hem
dan ook voor zijnen arbeid gaarne dank.
DR. H.W.PH.E.V.D. BERGH V. EYSINGA.
ZUTPHEN.
Romans en novellen
Den Gulden Winckel. Jaargang 13