Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

163
gekomen: of in hem de dominee niet vaak strijdt met den letterkundige. Het had me,
zeide ik, geschenen alsof, niettegenstaande de realistische strekking van zijne
boeken, de dominee nu en dan wel eens er doorheen kwam kijken...
- ‘Ja, anderen dan U hebben dat gemeend. Maar ik heb in dat alles nog veel te
lijden onder het vooroordeel dat nopens dominees bestaat.
Frederik van Eeden beweerde eens aardig, dat een dominee een man is die gehard
is in het zeggen van gemeenplaatsen. Maar ofschoon ik niet de pretentie heb een
nieuwlichter te zijn, geloof ik dat ik feitelijk toch wel niet al te veel gemeenplaatsen
heb geschreven. Ik leef met mijn tijd mede. Als dominee sta ik op den bodem van
een gewoon christelijk geloof, maar dat is voor mij zuiver op den bodem van het
leven. Nooit heeft mijn functie me in den weg gestaan bij de verwezenlijking van
mijn letterkundig programma, wel integendeel. Wij dominees hebben maar één
plicht: het Woord te brengen, en niets heeft voor ons belang dan het Woord; er is
veel psychologie noodig en eene gedurige bezorgdheid ten opzichte van de
psychische idee, in de uitvoering van die taak. We hebben niet anders te doen dan
te doorgronden en uit te leggen het boek dat misschien de hoogste literatuur van
alle tijden bevat: den Bijbel. Zoo staan we gedurig midden in eene
scheppingsatmosfeer. De Idee wil leven worden, en kan daarom perfect worden
gegeven: in de Kerk van 't hooger godsdienstig plan, en in de literatuur van 't
algemeen-menschelijk plan. Mijn werk als dominee en mijn werk als schrijver grijpen
sterk in elkaar en steunen elkaar, ver van vijandig te zijn 't een aan 't ander. Het
meerendeel van 't publiek ziet dat echter niet in en eischt de keuze tusschen de
eene roeping of de andere, en maar al te dikwijls verneem je van den een: hij is
geen dominee maar een literator, en van den andere: hij is geen literator maar een
dominee. Ik ga gerust mijn eigen gangetje en heb me nooit heel erg aangesloten
noch bij mijne collega's van de eene noch bij die van de andere richting. Waar is,
dat de vorige periode onzer literatuur, vóór 1880, door den dominee werd beheerscht;
Beets en Ten Kate o.a. waren dominees en naast hen schreven er honderd anderen,
de eene al slechter dan de andere. Toen daarop De Nieuwe Gids is gekomen,
bleef de reactie niet uit: de dominees gaven geene literatuur maar stichtelijke
preeken, de dominees hielden de menschen voor den gek, de dominees moesten
deruit... Zoo is 't gebeurd dat ik in den beginne, en zelfs nu nog, ofschoon de toestand
al veel is verbeterd, bij mijn geloofsgenooten maar weinig belangstelling vond en
tusschen de letterkundigen apart stond. Merk daarbij op dat ons echt christelijk volk,
in 't algemeen, weinig voor literatuur voelt’.
- Hij zei dit alles heel gemoedelijk. Een lange cigaarkuil wuifde boven zijn
sympathiek hoofd. De grijs-kille lucht aan de Maas, vóór ons, verdonkerde ...
Ik merkte op: ‘'t Is dan ook wel verwonderlijk dat U, als dominee, niet een der
voorvechters zijt van de saaie tendenz-kunst; we zijn gelukkig genoeg, geloof me,
dat u met dat onartistiek zootje niets gemeen heeft; maar als men bedenkt aan hoe
Den Gulden Winckel. Jaargang 13