Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

5
Men voelt, hem lezend, dat het ‘echt’ is, door en door echt en waar en eerlijk, wat
men helaas van zooveel literair en ‘artistiek’ gedoe niet kan zeggen. ‘Kunst sein -
nicht machen!’ zooals hij mij eens schreef.
In Flügelmüde, de voorstudie tot zijn roman Jost Seyfried, zegt hij dan
ook van een worstelend letterkundige, die mooi werk maakt, maar niet gewaardeerd
wordt: ‘Es kann einer so viel können wie er will, wenn er nicht grosse Ellbogen,
wenn er nicht ein grosses Maul hat, wird kein Mensch sich um sein Können etwas
bekümmern. Nicht der innere Wert entscheidet, sondern ob einer sich in Szene zu
setzen weiss und ob andere Geld damit machen... nach dem Gesetz der Auslese...
im Zeitalter des Kapitalismus’.
CÄSAR FLAISCHLEN
En Hannie, het meisje van Jost, die ploetert en werkt en ‘strebend sich bemüht’
zonder Streberei, versterkt haar verloofde in zijn wanhopig pogen, in zijn roeien
tegen den stroom van onverschilligheid, negeering en vijandschap: ‘Er muss
aushalten, um jeden Preiss. Und er soll schaffen, was ihn begeistert, nicht, was das
Publikum will, und wenn kein Mensch danach fragt’. Deze voorstudie wordt door
Flaischlen ‘ein Abschnitt aus dem Leben eines Jeden’ genoemd. Daarmee bewijst
hij intusschen het menschdom te veel eer. Hoevelen zijn er niet, voor wie alles
zonder veel moeite en strijd glad langs een leien dakje loopt, die zonder eenigen
‘Ausdauer’, zonder de tanden op elkaar te moeten klemmen, zonder volharding en
tegenstand, komen waar ze wezen willen, omdat de baan voor hen geëffend is en
omdat alle omstandigheden meewerken!
Voor Flaischlen, evenmin als voor Jost, is de kunst een ‘Spielerei’: ‘Kunst ist nur,
was ein höherer Mensch für sich und andere an höheren Lebenswerten schafft in
schöner Form’. De dichter moet zich innerlijk tot mensch hebben gevormd, tot zuiver
gevoelend en denkend mensch.... ‘Himmeldonnerwetter! Ein Buch ist keine Spielerei,
ein Buch ist eine Verantwortung! Und wie kommt unsere Zeit dazu, von all diesem
Schund und Plunder wie von Kunst zu reden!’ Een boek een verantwoording. Dat
is wèl een gewichtig woord. Een boek iets als een levensbiecht, waarin men
rekenschap geeft van zijn denken en gevoelen, zijn willen en werken, zijn leven en
streven.
Beschouwen we nu meer samenhangend het leven en het werk van dezen
‘einsamen Höhenkünstler’ - ook in letterlijken zin, want hij woont zoowat vijf hoog
in Berlijn, dichter bij den hemel dan menigeen. Hij werd in 1864 te Stuttgart als zoon
van een officier geboren en bezocht er o.a. het gymnasium; daarna was hij drie
jaren werkzaam in den boekhandel, o.a. te Brussel en Bern, en ging na afloop van
deze bezigheden studeeren aan de universiteiten van Berlijn, Heidelberg, Leipzig,
Freiburg en Zürich, waar hij zich vooral op Germanistiek, Kunstgeschiedenis en
Staathuishoudkunde toelegde. Na zijn promotie vestigde hij zich te Berlijn, waar
Den Gulden Winckel. Jaargang 13