Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

137
dankbaar tegenover de Voorzienigheid: de Hollanders voelden zich op
oud-testamentische wijze een uitverkoren volk, machtig en krachtig door 's Heeren
wil. ‘De groote welvaart en de wisseling der godsdienstige en geestelijke stroomingen’
riepen den kunstenaar in Vondel wakker; aanvankelijk didactisch en piëtistisch
(Pascha) blijft zijn literair werk in hoofdzaak beperkt tot navolgingen van Fransche
Renaissancedichters, vooral van du Bartas.
Schr. toont het zeventiende-eeuwsch karakter van Pascha aan, en wijst er op
hoe Vondel hier al openbaart ‘innigheid en diep gevoel voor de smarten, welke den
mensch kunnen treffen’. Dit is inderdaad een kenmerkend verschijnsel bij Vondel
evenals bij Hooft (men denke aan Baeto!): de treffendste gedeelten hunner eerste
stukken vertolken het leed van onderdrukte vaderlanders, die hun geboortegrond
moeten verlaten. Het is de lijdensgeschiedenis van de vorige generatie, die niet
nagelaten heeft een diepen indruk op het gemoed der kinderen te maken. Deze
droevige jeugd-indrukken verklaren tegelijkertijd de verrukking en de dankbaarheid
voor den oeconomischen opbloei van Holland en vooral van Amsterdam, die Vondel
later in zijne poëzie zou uitzeggen.
Eerst later -, want schr. haalt een stukje aan uit de Warande der Dieren
(1617) gericht tegen de koene pogingen om een doorvaart door de Noordelijke
IJszee te vinden. In de jaren na het Pascha en vóór 1620 is Vondel eerder een
stille vreemdeling dan een medelevend poorter van Amsterdam geweest. Uitvoerig
weerlegt schr. van
Lennep's verhaal, als zoude Vondel reeds in die jaren aan den politieken strijd en
het Amsterdamsche literaire leven hebben deelgenomen: in die jaren ging hij op in
Christelijke beschouwingen zonder door den godsdienststrijd om hem heen te
worden beroerd. Schr. stelt dan ook de hekeldichten, die betrekking hebben op
Oldenbarnevelts dood en de felle Hollandsche Transformatie, in de jaren
na den Palamedes (dus na 1625).
En dan toont hij in een helder betoog van enkele bladzijden aan, hoe er in het
jaar 1622 een heele omkeer in Vondels gedachten en kunstleven valt op te merken:
de beslissende invloed ging uit van den afgezetten hoogleeraar Vorstius, den
opvolger van Arminius; deze, evenals Vondel Keulenaar van geboorte, vertoefde
enkele dagen bij onzen dichter en heeft hem toen omtrent het wezen van de
Calvinistische dogmatiek moeten inlichten: sinds dien tijd dateeren de fel
anti-Calvinistische gedichten van Vondel. En tevens brengt Vorstius Vondel in
aanraking met den kring van Reael en Hooft. Door dezen omgang met handelsen
Den Gulden Winckel. Jaargang 13