Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

63
Hollandsche papierfabrikanten hadden gevestigd. In het einde der zeventiende
eeuw schijnen Gel-dersche papierfabrikanten, die bij den inval der Franschen in
1672 gevlucht waren, zich in de Zaanstreek gevestigd te hebben, terwijl na de
herroeping van het Edikt van Nantes in 1685 zeer vele Fransche werklieden uit de
papierindustrie zich over ons land verspreidden.
Van dien tijd af dateert ook de hooge vlucht der Hollandsche papierindustrie, in
het bizonder die der Zaanstreek, waar men zich vooral op het maken van best wit
papier toelegde.
Men trok partij van vele nieuwe verbeteringen en vindingen, waarvan er eene van
bizondere beteekenis is, namelijk die van de zoogenaamde ‘roerrol en roerbak’, die
tezamen onder den goedklinkenden naam ‘Hollander’ nog steeds een der
gewichtigste hulpmachines der moderne papierfabrieken vormen.
Door dit werktuig werden de oude hamerbakken vervangen en kon men veel
gauwer en in grooter hoeveelheden de papierbrij bereiden.
Men was met deze nieuwe vindingen, en terecht, zeer geheimzinnig, daar zij ons
op den buitenlander een grooten voorsprong gaven. Uit een historisch oogpunt
merkwaardig, is een placaat van 1781, waarbij de voor het lot der papierfabrieken
bezorgde overheid eenige lang niet malsche boeten stelde op het vervaardigen voor
rekening van het buitenland van werktuigen der papierindustrie, in zekeren zin een
pendant van wat dezer dagen in het nieuwe tarief werd voorgesteld, namelijk door
zware rechten den buitenlander te beletten zijn papierproducten hier te plaatsen.
Ondanks die verbodsbepalingen, die waarschijnlijk ook wel wat te laat zijn
gekomen, is het toch niet gelukt die geheimen te bewaren, zoodat men ook elders
minstens even goede papieren leerde fabriceeren en de roem der Nederlandsche
papierindustrie langzaam aan taande.
Toch was omstreeks 1850 de beteekenis onzer industrie nog van belang, zooals
blijkt uit onderstaande statistiek, welke door de fabrikanten dier dagen zelf is
verstrekt:
Noord-Holland
Friesland
Noord-Brabant
Limburg
Gelderland
Zuid-Holland
Overijsel
Te zamen
Getal fabrieken
18
1
1
3
124
15
5
_____
167
Getal arbeiders
569
20
13
685
1716
187
58
_____
3248
Gem. getal Ned. Pd.
lompen jaarl.
gebruikt
2.348.000
75.000
40.000
2.600.000
4.018.200
960.000
105.000
_____
10.146.200
Hoewel het getal papierfabrieken door het verdwijnen der meeste fabrieken van
geschept papier zeer verminderd is, is toch het productievermogen der
tegenwoordige fabrieken zeer toegenomen; de papierfabrikatie staat in ons land
thans op een hoogen trap van ontwikkeling, doordat men met den tijd is medegegaan;
er zijn echter nog zeer vele soorten die hier te lande niet worden gefabriceerd, wat
Den Gulden Winckel. Jaargang 13