Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

138
vrienden waren getroffen, maar in de inleiding van het banvonnis ook zijn
kerkgenootschap met Arminianen gelijk wordt gesteld. En aan Vondels felle
verontwaardiging ligt een machtig beginsel ten grondslag: de vrijheid van godsdienst
en geweten. Hoe deze periode culmineert in Palamedes is bekend; en ook, dat
de toon van menig hekeldicht uiterst scherp en niet altijd Christelijk is. Dat Vondel,
ook tegen beter weten in, op de dronkenschap van den voorzitter van den kerkeraad,
den bekenden Trigland, allerlei grappen maakt, toont schr. met de stukken uit de
kerkelijke archieven aan. Zoo wordt onze kijk op Vondel als hekeldichter minder
eenzijdig, al blijft het waar, dat onze dichter voor de hoogere opvatting heeft
gestreden. Niet alleen het feit dat de kerkeraad het onderspit heeft gedolven, verklaart
het zwijgen van den hekeldichter Vondel na 1632, maar vooral de veranderingen
in den gemoedstoestand van den dichter zelven: hij was zoowel van het Hervormde
en van het Remonstrantsche als van eigen (het Doopsgezinde) kerkgenootschap
afkeerig geworden. Schr. haalt ten bewijze hiervan verschillende dichterlijke uitingen
aan.
Het laatste hoofdstuk is gewijd aan de Gijsbreght van Aemstel. De
belangrijke gemoedsontwikkeling in de jaren na den dood van zijne vrouw, jaren,
waarin hij studie maakt van de Christelijke oudheid en van de Grieksche literatuur,
worden stilzwijgend voorbijgegaan: de ontwikkeling van den hekeldichter tot den
tragedieschrijver is niet gegeven in dit werk, al heeft de schrijver de religieuse
stemming van Vondel ook in zijn felle periode telkens aangewezen.
Zoo geeft dit boek ons wel een vollediger kijk op Vondels ontwikkeling en den
strijd in Amsterdam tusschen 1620-1630; maar van de schets van de ‘zelfopvoeding
van Vondel tot kunstenaar’ is niet veel terecht gekomen.
DR. J. VAN DEN BERGH VAN EYSINGA-ELIAS.
Beau Brummell en Giacomo Casanova, door Mr. C.P. van Rossem.
Bruna's Historische Bibliotheek. - (Utrecht, A.W. Bruna en Zoon).
Casanova's naam kent de openbare meening als dien van een losbol. Over zijn
gedenkschriften heeft men zich ten onzent niet druk gemaakt. Van Deyssel heeft
er wel eens vluchtig over geschreven.
Nu blijkt een jong lettré, de jeugdige Rotterdamsche advocaat van Rossem, zich
daarin te hebben verdiept. En trouwens nog in heel wat meer aangaande deze
frivole en zinnelijke figuur uit de tweede helft der achttiende eeuw. Hij toont ons hier
wat deze ‘charmeur’, deze verbluffende levenskunstenaar voor aantrekkelijks en
innemends en boeiends bezat. Ook het minder bekoorlijke verzwijgt hij niet. Waarom
zou hij? Zijn genegenheid voor dien prachtigen avonturier, dezen onverschrokken
schaamtelooze, wiens grillige levensloop één lofzang op het genot van te leven
was, is blijkbaar zoo sterk, dat hij niets te retoucheeren heeft.
Dit leven, zoo boordevol verrassing en felste tegenstellingen, lokte hem tot
bestudeering uit van wat merkwaardigs dit voor onze kennis van en inzicht in de
beschaving van die verwonderlijke achttiende eeuw zou kunnen aanbrengen, die
immers zelf een tooverdoos was van bandeloozen lust en 't giftigst verderf, van
uiterlijke, tot in het verwrongene en wormstekige gaande verfijning en de
onbeschaamdste vertrapping van anderer rechten. In dien tijd leefde Casanova. In
die jaren voldeed hij aan zijn teugellooze driften, zijn dol-romantische begeerten;
toen doorzwierf hij geheel Europa in verschillende hoedanigheid, vond hij alle deuren
voor zijn sierlijk-vleiend wezen geopend, leschte hij zijn dorst naar genot, die de
Den Gulden Winckel. Jaargang 13