Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

30
fabrieken, wier producten gretig aftrek vonden, terwijl het papyrus steeds meer
terrein verloor en ongeveer in het jaar 1000 niet meer te krijgen was. Bij gebrek aan
geschikte bastvezels vervaardigden de Perzen, die in Samarkand van de Chineezen
het papiermaken geleerd hadden, dit van linnen lompen, dus van gebruikt linnengoed,
waarvan de vezels door de behandeling telkens in de wasch en bij het bleeken
ondergaan, zich beter leenen tot de vervaardiging van goed verviltend papier, dan
wanneer het vlas direct tot papier verwerkt zou moeten worden. De Arabieren en
na hen de Westerlingen hebben bijna uitsluitend uit deze grondstof hunne papieren
geschept; tot op voor korten tijd geloofde men nog algemeen dat men vroeger
voornamelijk katoen verwerkte, wat echter onjuist is, daar uit uitgebreide
microscopische onderzoekingen gebleken is, dat deze grondstof eerst in veel later
tijd (19e eeuw) op den voorgrond treedt.
Door de Arabieren uit Noord-Afrika werd de papierfabricatie in het begin van de
twaalfde eeuw in Spanje bekend en tegelijker tijd ontstond er in Italië eene bloeiende
industrie, waar het papiermaken door de uit Palestina terugkeerende
Kruisvaardersbekend was geworden. Van dien tijd af werden ook elders in Europa
fabrieken opgericht, zoodat ongeveer in de zestiende eeuw in de meeste landen,
ook in ons land, deze oorspronkelijk Chineesche vinding bekend was.
De wijze van fabriceeren had echter groote veranderingen ondergaan door het
aanwenden van de drijfkracht van waterrad of windmolen; bij de Chineezen, waar
eerst in onze dagen hun eigen vinding in geheel gemoderniseerd westersch gewaad
haar intrede doet, bleef de geheele bereidingswijze handarbeid.
De inrichting der papierfabrieken van voorheen en de gang van het bedrijf waren
als volgt geregeld. De lompen werden, na eerst volgens kleur en
Hamerbakken
qualiteit gesorteerd en van vreemde bijvoegsels ontdaan te zijn, aan stukjes gehakt,
bevochtigd en in hoopen in kelders gelegd, waar zij aan een rottingsproces werden
onderworpen, waarmede men in hoofdzaak een gemakkelijker bewerking in de
hamerbakken zocht te bereiken. Bij dit proces werd veel ervaring vereischt en men
moest de lompen dikwijls keeren om een te groote hitte in den rottenden hoop te
voorkomen, waardoor de stof ongeschikt zou zijn geworden voor de verdere
bewerking. Al naar den aard duurde dit 6-20 dagen.
Daarna werd de stof in de zoogenaamde hamerbakken gebracht, waarvan wij
hieronder een tamelijk overzichtelijke afbeelding geven. Een zware as, waarin zich
uitsteeksels, z.g. fuissels, bevinden, wordt door een waterrad in draaiïng gebracht,
waardoor de z.g. zwengen van de hamers telkens worden opgelicht; de van onderen
met ijzeren wiggen voorziene hamers vallen in den bak neer op den door een ijzeren
plaat beschermden bodem en stampen zoo de lompen, die tevens door toevoer van
water uit de molenbeek en daarvoor aangebrachte inrichtingen konden worden
gewasschen, waardoor ook het hoofddoel van de bewerking, namelijk het uit de
weefsels isoleeren der vezels, werd bespoedigd. In iederen bak werkten vijf hamers
Den Gulden Winckel. Jaargang 13