Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

150
voor oogen kon worden gesteld. Het is Lambert Melisz van Westzaan. Uit die
aanduiding twee honderd jaren kunnen we al opmaken, dat het boekje
omstreeks 1820 moet verschenen zijn. De titel toch vermeldt geen jaartal; daarop
lezen we alleen, in letters met sierlijke krullen omgeven: Ouderliefde van
Lambert Melisz. Dan volgt een gekleurd vignet met onderschrift: ‘Oppius redt
zijnen Vader. Rom. gesch. XIX deel’. Het is uitgegeven ‘te Rotterdam, bij Mensing
en van Westreenen’. In een kort Voorberigt vermelden de uitgevers dat ze met
het boekje beoogen ‘de kleine of jonge kinderen prentjes te laten zien, en de grootere
daar ook wat te lezen bij te geven’. Ze hopen dat het zal kunnen dienen als
tegenwicht tegen ‘laffe prenten en ondoelmatige bijschriften’. Het is vooral om die
oude, gekleurde prentjes, dat dit boekje nog groote aantrekkelijkheid voor ons heeft.
't Bevat er acht. Het zijn van die plaatjes die, evenals dat op de oude
cents-kinderprenten vaak het geval was, het wonderlijk verschijnsel te zien geven,
dat het blauw van Lamberts broek, zich ook nog op verschillende plaatsen naast
dat kleedingstuk vertoont. Zoo ook de groene kleur van zijn moeders jak; op éen
plaatje, waar de zoon wat dicht bij haar staat, heeft dat groen zich zelfs aan zijn
neus meegedeeld. Merkwaardig is ook het grijs-groene riet, en vooral de grasgroene
weide aan den zoom van het ijs. Eigenaardig is het dat, letten we op 't gezicht van
Lambert, hij eer voor den man dan voor den zoon der oude vrouw zou kunnen
doorgaan. Ik vermeld dit alles niet, om met die plaatjes den spot te drijven.
Integendeel. Ik wil ermee wijzen op iets dat nog merkwaardiger is dan die plaatjes
zelf: nl. het feit dat wij in onze dagen van waarlijk artistiek geïllustreerde boekjes
voor de jeugd, van, i.a. gesproken, een streven naar ‘schoonheid’ bij de opvoeding,
toch nog met welgevallen - zij 't soms glimlachend - kunnen kijken naar dergelijke
on-artistieke prentjes in oude kinderboeken; ja zelfs met een zeker heimwee: den
weemoed van een voor de kinderen van onze dagen verloren paradijs. Zou 'm dat
zitten in 't naieve, 't onbeholpene, 't pretentielooze van zulke illustraties? Of zou 't
enkel zijn - onbewust - de bekoring van het oude, enkel omdat het oud is? Ik weet
het niet; misschien werken daarbij beide invloeden. Maar toch geloof ik dat de twijfel
niet geheel-en-al ongemotiveerd is, die zich uit in de vraag: zou het kind wel rijp zijn
voor 't ‘artistieke’; zou 't ‘onbeholpene’ niet meer ‘des kinds’ zijn? En ook: zou
werkelijk een ‘artistiek’ opgevoed geslacht op later leeftijd zooveel meer en zooveel
beter van groote en kleine kunst kunnen genieten dan een geslacht, dat zich heeft
moeten ‘behelpen’ met cents-prenten?
Ik keer weer terug tot Lambert. Op 't eerste plaatje zien we hem als
‘Scheepmakersjongen te Westzaan werkende (1574)’. Sommigen van de lezers
zullen zich misschien verwonderen, zegt de schrijver, ‘dat ik u over zulk eenen
geringen man, als daar uitgebeeld staat, wil onderhouden’. Die mogen echter
bedenken ‘dat men het edele en goede niet altijd bij lieden van aanzien zoeken
moet’. En nu zal deze Lambert Melisz aan die lezers worden voorgesteld ‘als een
voorbeeld van ouderliefde; eene deugd’ - gaat de schrijver voort - ‘waarop God eene
belofte van bijzonderen zegen uitgesproken heeft, en welke belofte Gods ook aan
Lambert Melisz is vervuld geworden’. Op welke wijze dat geschiedde, lezen we op
de laatste bladzij van 't boekje. Men kent de geschiedenis; men weet hoe moeder
en zoon behouden in de stad Hoorn aankwamen - een gebeurtenis, die de regeering
dezer stad in steen liet beitelen, en aan de Westerpoort plaatsen.
Doch niet alleen menschelijke eer, mijne kinderen! viel Lambert Melisz
te beurt; maar God vervulde ook aan hem zijne belofte van bijzonderen
zegen; want Lambert Melisz trouwde in die stad eene zeer brave vrouw,
leefde met haar gelukkig en kreeg vele kinderen, die hem alle zeer lief
Den Gulden Winckel. Jaargang 13