Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

154
opzichten reactionair; hij is dit zoowel tegen de burgerlijk effen gewichtigheid als
tegen den tachtiger eigenwaan met het grootsche gebaar. De verhandeling nu is
dezen schrijver te Duitschwetenschappelijk, de studie is hem te peuterig exact, de
De Eva van Cranach
(Uit: Adama van Scheltema, Italië)
sentimentsverbeelding te vaag willekeurig; daarom kiest hij de causerie. Hij kiest
hiermede een bij voorkeur haast specifiek fransche kunstuiting, en juist blijkt hij in
dit boek zoo geheel tegen het fransche vooringenomen, dat voor de waardeering
en inleving dier speciale beschaving hij aan een te persoonlijke antipathie uiting
geeft. Zoo is dit werk als causerie niet geslaagd; het eigenaardig klassicistische van
de fransche kunstuiting heeft in zich een vormtucht die het subjectieve al onmiddellijk
uitingsgewijs componeert tot een direkte harmonie. Voor een causerie blijkt deze
schrijver te Hollandsch, en zoo wordt dit werk een vluchtig bewerkt allegaartje waar
hij zich zelf met te weinig eisch voor den vorm in laat gaan, terwijl hij telkens zich
zelf betrapt en dan reactionair weer een anderen toon aanslaat. De groote
voorbeelden van de tot hooge kunst geworden reisbeschouwingen blijven Goethe's
reizen en Taine's werken op dit gebied. Vooral deze laatste met zijn prachtig helderen
stijl heeft een wonderlijke snelheid van opnemen en fijnheid van opmerken; hij weet
zijne subjectieve indrukken direkt te toetsen aan de door hem verkregen en
doorleefde norm van kunstschoon, en zoo zijn zijne zinnen van een levende
indringing en toch vol zuivere doordachtheid. In Scheltema's werk leeren we te veel
Scheltema kennen in zijn sympathieën en antipathieën, in zijn reactie op Italië en
zijne kunstwerken; te weinig heeft hij zijn indrukken en studies verwerkt tot een
Den Gulden Winckel. Jaargang 13