Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

De versierder
149
Chris van Geel, Over Boek- en Boekbandversiering 1914.
DE versierder is de man die altijd het laatste woord wil hebben. Als een kundig en
kunstvol man een tafel gebouwd heeft acht de versierder het noodig dat hij komt en
versiert. Hij versiert behangsels en vloerkleeden, kasten, kisten, koffers en doozen;
hij vervroolijkt met aardige bloemetjes en oolijke slingertjes: linten en slippen,
pannetjes en potjes, puien en gevels, balustrades en torens. Zonder hem is geene
volmaaktheid te bereiken en geen werk is waarlijk voltooid zonder zijne hulp.
Wanneer zoo nu en dan de geest over zulk een fanaticus der tierlantijn vaardig
wordt, gaat hij in eigen kwade zaak pleiten; ongevraagd en onaangevallen. En dan
blijkt dat zijn schrijfstijl even onnaspeurbaar van weg en wending is als zijn lijnformatie
en dat zijn gedachten even grillig zijn geschikt als zijn ornamentiek. De overbodige
man begint natuurlijk met zich zelf het volle gewicht van openbare belangrijkheid
toe te leggen. Met een lief aplomp, dat hem niet misstaat, zegt hij ‘dat hij geen
tegenspraak ducht wanneer hij beweert dat de behoefte aan versiering algemeen
gevoeld wordt’. Het zou waar kunnen zijn indien hij zijn zin deze uitbreiding gaf:
‘algemeen gevoeld wordt door hen wien de zuivere vormschoonheid der dingen niet
geopenbaard is en die in zwakheid des gemoeds krulletjes en slangetjes in guitig
samenwerken behoeven om natuurlijke waarheden te verbèrgen’. Het is werkelijk
jammer voor de teekenaars en de ontwerpers, voor de versierders en de verluchters,
maar het is niettemin een feit, dat een langzaam aangroeiend tal van ‘nuchterder’
menschen vormen en grondstoffen in natuurlijken tezamenhang wáárder en schooner
vinden dan alle beteekende of bedrukte of bestempelde voorwerpen. Ja, er zijn er
zelfs die in deze versieringsneiging het zeer bepaalde kenmerk van eenen primitieven
staat zien. De Weensche architect Loos heeft in een geestige boutade het verband
gelegd tusschen ornament en misdaad. Hieruit dit stukje: ‘A mesure que la culture
développe, l'importance de l'ornament diminue. On mesure le degré de culture d'un
peuple au degré de simplicité des objets dont il se sert. Le Papou couvre d'ornament
tout ce qui lui tombe sous la main, son visage, son corps, son arc et ses rames.
Mais chez nous le tatouage est un signe de dégénérescence et ne se rencontre
que chez les criminels et les aristocrates détraqués. L'homme cultivé se distingue
du nègre en ce qu'il préfére un visage non tatoué et peu importe que le tatouage
soit signé Michel-Ange. Nous tenons à protéger non seulement notre visage mais
encore nos armoires, nos tables, nos vêtements et nos maisons contre les Papous
que fabriquent les Académies’. En laten wij ook het Boek beschermen tegen dezen
wilden stand. Wij vragen niet naar een versierd boek. Wij willen een goed boek. En
boven de mooiste entêtes en culs-de-lampe stellen wij een klaren, naakten eenvoud,
waarin alleen verhoudingen van lijnen en vlakken werken. Juist de boekkunst heeft
zoo weinig behoefte aan opsieringen en verdraagt deze meesttijds zelfs zoo zeer
slecht. Het ware boekdécoratieve worde dus gevonden in de lettervormen en hun
tezamenvoeging. Typografische waarde openbaart zich in technische verfijning
geestvol toegepast; in mise-en-page en overdacht arrangement. En als men dan
eens tot een buitengewoon decoratief effect wil komen dan vinde men dat alleen in
een bijzondere en geeigende opvatting en bearbeiding van lettervormen. Hoezeer
de tegennatuurlijke sierkoorts het oordeel vervalscht en den blik troebel maakt blijkt
uit deze opmerking uit versierders betoog: ‘dat slechts in weinig gevallen de vorm
der letters tot eene goede versiering medewerkt’. Weinig natuurlijke gegevens leenen
zich intusschen tot zoo verscheidene en passende decoratie, tot zoo rijke en goede
vormschikking als juist onze letterteekens. Wanneer de versierder, inplaats van bij
Den Gulden Winckel. Jaargang 13