Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

maatschappij, acht hij de laatste verheffenden achtergrond met betrekking tot den
eersten. Maar zoo gedoogt de maatschappij het niet.
De oude tweespalt, de zelfstrijd, die in elk kunstenaarsleven woedt. Canter dus
toch een kunstenaar? Ik geloof het niet. Een kunstenaar toch hadde het vraagstuk
opgelost. Hij zou de kloof weten te overbruggen, zoo niet dempen. Hij hadd' tusschen
de begeerten van zijn diepen geest, zijn warme hart en de bitse eischen van een
hard, maar onmis- en als zoodanig aanvaardbaar maatschappij-bestaan den weg
gevonden, die ter verzoening leidt en die Bernard Canter verscholen schijnt te
blijven. De ware kunstenaar had de uiterlijkheden van zijn zelfzucht en afkeer dezer
samenleving aan de veeleischendheid der laatste opgeofferd, daar hij eerst dan
zich geheel kan geven aan zijn zelfzucht. Zich schikkend naar dien onafwendbaren
dwang, zoekt hij en hoopt hij te vinden en vindt hij ook waarlijk door de kracht en
de toegewijdheid van zijn zoeken in zich de spiegeling van het heelal. Het volle
menschenleven verzwelgt zijn in-zich-zelf-gekeerdheid.
Moet verontschuldiging gevraagd, dat zelfs de termen telkens weer aan Goethe
herinneren? Het spreekt immers van zelf, daar Goethe toch de kenschets van
Olympiër dankt aan die overeenstemming in zich zelven tusschen de eischen van
zijn dichterlijken geest en die der wereld. Wie deze harmonie gevonden heeft, hij
duikt eenvoudig in zich zelf en vindt, dat beide stroomen, die uit den hemel en die
uit de aarde, zich vereenigd hebben; hij plonst in het leven, waarvan Goethe sprak
en vindt de parel van zijn eigen hart, zijn diepste ik-heid.
Deze parel heeft Bernard Canter niet als een genade gevonden. Het toeval en,
keerzij van het toeval, het onafwendbare onthouden beide hun bekoring aan wat
hier kostbaars getoond wordt. Dat het getóónd of aangeboden wordt, staat tegen,
stelt althans teleur. Wij hadden zelf die verrassing
Den Gulden Winckel. Jaargang 13