Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

105
kend raakt, de ‘champetter’ er bij te pas komt, die een onderzoek instelt en... tot de
ontdekking komt dat de gestolen tabak in 't schuurtje ligt van den dokter, dan tracht
Koornaert, deels uit angst voor 't uitkomen van den, naar hij meent, door hem
gepleegden moord, deels onder den suggestieven aandrang van zijn zuster, die
dadelijk in fantastische achterdocht een verband is gaan weven tusschen het door
beide vrienden, Blondeel en Koornaert, geambieerd burgemeesterschap en de
mysterieuse vondst in 's dokters schuurtje, zijn gedachten zoetjes-aan te stuwen in
die geheel nieuwe en nog wat onwennige richting, die afvoert van het in dien
geheimzinnigen nacht gebeurde in den hof en heen naar nog onvoorziene
mogelijkheden, waaromtrent dit eerste roman-deel ook ons in 't onzekere laat staan.
Ik meen volstrekt niet met deze inhoudsvermelding ook maar eenigszins het boek
te hebben gekarakteriseerd. Streuvels is een kunstenaar, en als in ieder werk van
een kunstenaar omvat de eigenlijke inhoud dus heel wat meer dan wat zich in een
dor schema laat vastleggen, ja, begint de inhoud eigenlijk eerst recht daar, waar de
grenzen van 't geschiedenisje als zoodanig worden overschreden. Het ‘gegeven’
kon dan ook belangwekkend genoeg zijn. Doch nu was dit mijn teleurstelling, dat
dit gegeven te dor een geraamte van feitelijkheden blijft, omdat het wel in de breedte,
maar niet in de diepte behandeld wordt. Streuvels kenden wij tot nu toe als een
breeden geest, omdat hij was een diepe geest; hier is hij te vaak breed in den zin
van breedvoerig; wekt hij te veel het gevoel als zou ook hij, mèt zijn dorpelingen,
het ‘geval’ op zich zelf zoo belangrijk vinden, dat het toch vooral aan alle kanten
goed moet worden uitgeplozen. Vandaar dat een heel dik boek van 332 bladzijden
kon ontstaan, dat ons toch, nu wij het uit hebben, een beetje leeg heeft achtergelaten.
Er staan ontzettend veel woorden in dit boek; we kregen bij sommige passages
het gevoel, dat de schrijver er wel danig op gewerkt moet hebben, uit heimelijke
bezorgdheid dat hij ons 't ingewikkeld proces van Koornaerts zieleleven niet duidelijk
genoeg voor oogen zou brengen. Waarom, in 's hemelsnaam, is dat proces zoo
ingewikkeld? We gelooven er eigenlijk maar half aan.
Dit alles is fnuikend geworden voor onze belangstelling. Met name aan dezen
hoofdpersoon Koornaert blijven wij te veel ‘papier’ voelen, te weinig van dat frissche,
dat spontane leven, dat toch anders uit Streuvels' boeken ons zoo welig tegenademt 1) .
Ook uit dit boek - goddank! Vooral daar waar de schrijver zijn hoofdthema even
loslaat, om een typeering van bijpersonen te geven, of een detail nader uit te werken,
daar kunnen de bladzijden eensklaps te bloesemen gaan en te stralen met de oude
beminde Streuvels-heerlijkheid. Ik denk hier aan juffrouw Agatha in de mis, aan
sommige tooneeltjes in 't Gangske, aan dokter Blondeel onder den sterrenhemel,
aan den ouden pastor, die ons, als indertijd ook de knap geteekende, monkelende
geestelijke in Zoetmulders ‘In Retraite’, af en toe uit de verte aan dat reeds klassiek
en levend model: Hugo Verriest deed denken. En ik kan niet nalaten hier, als slot,
een klein citaat te geven, dat u tevens dan de overtuiging schenken mag, dat, welke
de gebreken van dit ‘Dorpslucht’ mogen zijn, het in ieder geval een aandachtige
lezing ten volle waard is.
't Is wat te zeggen, meende de pastor, voor een man van mijn en van
mijn gewicht, alzoo door 't heetste van den dag onder Gods zonne te
loopen!
't Was tegen den middag, toen hij, met den hoed in de hand en den
zakdoek in de andere, over het steenen gaanpad naar de poorte der
1) Zelfs uit zoo'n klein en zoo licht over 't hoofd te zien boekje als - ik grijp gretig de gelegenheid
aan, dat hier nog eens te vermelden - ‘De Werkman’ (Veen's Gele Biblioth.)
Den Gulden Winckel. Jaargang 13