Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

179
hunne blinde vervoering; heel de pijnlijke ondergrondsche schakeering van hunne
liefde, zooals Top Naeff ze schiep, onbevangen en ongeveinsd, hartstochtelijk in
hare scheppingsdaad. Geen wonder dat reeds een paar suffragetten hebben
geprotesteerd tegen de ‘krankzinnige aanbidding’ van die vrouwen en dat geleerde
doktoren en professoren, naar aanleiding van deze ‘neurasthenische, willooze
schepsels’, gesproken hebben van decadentie, van waarschuwende voorbeelden
enz., terwijl het Top Naeff om niets anders te doen was dan, met grooten ernst,
stukken fijne vrouwen-analyze te geven, vol levensgloed, vol stil geluk en wrange
melancholie...
* * *
- ‘Hoe óf ik werk? Dat weet ik zelf niet. Ik maak nooit vooraf een vast plan en werk
niet naar een schema. Wanneer ik begin te schrijven weet ik niet of er een groot of
een klein verhaal uit wordt en ik weet ook niet bepaald waar ik zal uitkomen.
Vroeger werkte ik heel gemakkelijk: ik kon dan in een kamer vol rumoer zitten
schrijven, er uit loopen, weer gaan zitten en voortgaan; 't liep alles van 'n leien dakje.
Maar dat is allemaal uit. 't Wordt al een beetje de oude dag. Men twijfelt, men is te
critisch geworden, men wordt hoe langer hoe moeilijker voor zich zelf. Alles wordt
zoo zwaar, je sleept een heeleboel dingen mee. Literatuur is zoo verbazend lastig.
De gang van een verhaal hangt soms af van den eersten zin. Zooals je er in valt,
zoo gaat het voort. De stemming bepaalt heel den toon, en 't is soms zoo moeilijk
in stemming te geraken. Ik kan me niet inbeelden hoe er schrijvers, in een tijd gelijk
deze, stil aan een huiselijk romannetje kunnen peuteren. Toen de oorlog uitbrak,
zat ik in Indië, waar ik enkele lezingen uit mijn werk hield; de terugreis heeft zes
weken geduurd; ook sedert mijn terugkeer heb ik niets kunnen doen. Ik heb de
noodige rust niet. Literatuur is nu zoo klein, overigens, zoo ver... Neen, voor de
toekomst heb ik geen enkel plan... Stof vind ik genoeg, als ik er me maar in kan
inleven; het hoofdthema van mijn roman laat ik niet meer los, daar zie ik alles van,
ik loop het ná en schrijf alles op wat ik ervan zie en voel... Dat gaat allemaal van
zelf; je hoeft er eigenlijk zoo veel niet over te denken... Een doodgewoon onderwerp
kan aanleiding geven tot een meesterwerk, als de auteur het maar uit het
alledaagsche heft... Hoe eenvoudiger, hoe beter... Ik heb een bepaalden tegenzin
tegen al wat klatert, tegen al het uitbundige, het uitlaaiende... Mijn norm luidt:
ingehouden, en ik zou liever te weinig zeggen dan te veel; ik maak liever een magere
schets die zuiver is, dan een roman die over het normale heengaat... Ik bevredig
me niet met iets dat met de oogen alleen gezien is... De omgeving is niet hoofdzaak
in 'n roman; ze werkt om de personen heen... Daarom moet ik heelemaal niets van
Den Gulden Winckel. Jaargang 13