Den Gulden Winckel. Jaargang 13 - digitale bibliotheek voor de ...

57
den persoonlijken toets te behouden; om bij zoo veel besproken gebieden niet in
rhetorische algemeenheden te vervallen; om zoo in onzen tegenwoordigen tijd een
700 bladzijden te blijven prikkelen en boeien, is een bewijs van den
aristocratisch-franschen geest van den schrijver. Zulke werken zijn hier zeer
zeldzaam, want men golft in wetenschappelijke kringen meest te makkelijk mee op
een duitsch pathos, of schrijft zijn vakboeken vol germanismen, waar een klein
publiek slaperig gewillig den goederentreinstijl van volgt. Nu is dit werk zoo puntig
en fijn, dat we wel weer eens te veel de strooming van het betoog missen, en
misschien zou de opmerking te maken zijn dat, als de schrijver fransch zou schrijven,
zijn stijl er door zou winnen. De fransche taal, heeft onlangs nog een engelschman
gezegd, legt de verplichting op geestig te zijn, en dit is de schrijver zeker. Want ook
juist daar waar men niet zoo oplet is de schrijver pénétrant. De zinnen missen dikwijls
de strooming, en betoogen willen ze ook niet, maar ze willen wel diep psychologisch
indringen en daarom schrijft de auteur dikwijls als in onderstelden dialoog: hij hoort
uw antwoord en geeft weer zijn opmerking. Zoo'n werk zal u openbaren het diep en
fijn onderscheidingsvermogen van den schrijver. Schoonheidzoekers zullen
geirriteerd worden; de trant van het werk is socratisch: de schrijver maakt veel bij
u los, opdat wat ge bezit vast worde en levensrealiteit krijge. Het boek geeft een
uitstekenden prikkel tot zelf nadenken en het opmaken van eigen inventaris van
geestelijke goederen. Men moet den wil hebben zoo'n boek te lezen: het eischt uw
energie, het vraagt uw ernst en zelfonderzoek; we hebben hier geen meditatieve
essays die zich alleen schoon laten lezen, - ge komt hier in geestesverkeer met een
man die u heel wakker maakt, die u den rijkdom van het leven toont, doch ook den
ernst. Men zal, aan dezen schrijver niet gewend, misschien veel wel hatelijk vinden;
doch men begrijpt dan nog niet, dat de sikkel in de hand der liefde veel onkruid
wieden wil. Dit boek geeft in onzen onevenredigen tijd van uitersten een
levensharmonie; we vinden hier de klare nuchterheid der rustige emotie, die kent
de levensdiepte en ziet de levensvreugde. Omdat er zoo weinig diepere harmonie
is, daarom is dit werk uit noodzaak zoo polemisch geworden. Een oppervlakkig
mensch die dit werk doorbladert vindt het misschien wat abrupt en niet makkelijk
gezellig leesbaar; maar een ernstig mensch, die het inleeft, gaat sterker en kloeker
verder; die dankt voor zooveel bezonkenheid, kritiek en wijsheid. Hoeveel gebieden
dit werk overziet en hoevele kwesties hier ter sprake komen, kan misschien een
weinig blijken uit de verdeeling. 's Menschen aanleg en bestemming. Het leven in
de zonde. Het begin van het nieuwe leven. De ontwikkeling van het persoonlijk
christelijk leven. Met o.a. onderverdeelingen als: Religieuse psychologie.
Persoonlijkheid. Hart en geweten. Wil, vrijheid enz. Veel is met meesterhand
getypeerd, geschetst en getoetst; de behandeling der familie vooral is zeer mooi.
De schildering van toestanden, de aanduiding van intimiteit en verhouding, het
aanvoelen der levenssfeer is van een diepe psychologie en meesterlijke observatie.
Dit boek is niet zoo maar eens geschreven, maar de vrucht van een ernstig en diep
leven. Vele jongeren voelen misschien meer de noodzaak van apologetiek en
breedheid van betoog, doch dit werk zal van een blijvenden invloed op veler leven
zijn. Hier is geen breede architectonische hand die fresco's ontwerpt voor de
trekkende schare; maar we hebben fijn geëtste beelden met een kracht van
compositie en intensiteit van lichtval die den menschenkenner en fijnen denker
openbaren. Hier is een godsdienstig werk zonder eenige rhetoriek en preekerigheid,
koel en voornaam maar toch modern, zoo innig meelevend met de vragen en
behoeften van onzen tijd. Daarom is deze verschijning zoo buitengewoon, omdat
we hier niet hebben de zelfingenomen rust van een partijman of de gemoedelijke
praterij van een buiten alle breedere stroomingen en idealen staande, maar de
Den Gulden Winckel. Jaargang 13