mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

vallen en misverstanden. Voor de mensen die gewend zijn dat zij hun eigen
medicijnen in grote hoeveelheden tegelijk moeten slikken, is het moeilijk te
begrijpen dat zij van de medicijnen van de zusters telkens kleine hoeveelheden
moeten innemen, soms nog lang nadat de ziekteverschijnselen verdwenen
zijn. Regelmaat van medicijnengebruik en terugkomen naar de polikliniek zijn
zaken waaraan de bevolking maar moeilijk kan wennen. Hoe weinig besef men
heeft van het onderscheid in en de gevaren van de medicijnen uit het hospitaal
bleek toen een onderwijzer in het oostelijk Ayfatgebied op een avond alle
medicijnen die hij van de zusters voor de plaatselijke bevolking meegekregen
had, dooreen mengde en aan zijn zieke kind met wat water te drinken gaf.
Het kind stierf.
De paters en zusters, zij het niet allen evenzeer, ervoeren hun gebrek aan
kennis van de Ayfatcultuur op dit punt als een gemis. Tijd, mankracht en deskundigheid
om zich meer in deze cultuur te verdiepen, ontbrak hen echter.
6 Dood.
Dat mensen sterven is een ervaring waarmee kinderen al heel vroeg geconfronteerd
worden. Bij de zeer emotionele gedragingen waarmee het sterven van een
medemens omgeven, of misschien wel begeleid wordt, zijn de kinderen aanwezig.
Op de rug van hun weeklagende moeder, in een hoekje van het huis of op een
van de dakbalken zijn zij getuige van alles wat zich rondom een stervende afspeelt.
De doodsstrijd in al haar verschijningsvormen, het moment waarop een
mens de laatste adem uitblaast, het uitzinnige vertoon van rouw en soms zelfs
de beginnende ontbinding van het lichaam zijn in deze samenleving zonder veel
kleren en wanden voor ieder onverhulde gebeurtenissen.
Dat houdt echter niet in dat men het sterven als een vanzelfsprekendheid ervaart.
Dat is misschien alleen het geval wanneer heel jonge kinderen of oude,
versleten mensen komen te overlijden. Men neemt aan dat cha - de vitale kracht,
nog niet sterk genoeg was of dat cha reeds min of meer gedoofd was. Over deze
sterfgevallen is men bedroefd, maar zij lelden niet tot opschudding, schuldvraag
en wraakgevoelens.
Heel anders ligt dat in gevallen van doodslag, verdwijning, zelfmoord of wanneer
iemand in de kracht van zijn leven plotseling of na ziekte komt te overlijden.
Men vindt dat de vitale kracht niet zo maar wegkwijnt. Er moeten dan
letale krachten in het spel zijn en elk sterfgeval van jonge of volwassen mensen
roept de vraag op naar oorzaak en schuld.
Behalve het persoonlijke verdriet om het verlies van een medemens veroorzaakt
een sterfgeval bijna altijd een meervoudige crisis in de samenleving. Sociaal
en economisch gezien valt er een arbeidskracht weg en voor de nabestaanden betekent
dat meer werk of minder voedsel, afhankelijkheid van anderen en meestal
ingrijpende veranderingen in de sociale relaties. Verschillende bijeenkomsten
die verband houden met de ceremoniële afwikkeling van het sterfgeval,
waarbij uiteraard een flink aantal mensen betrokken zijn, leggen een zwaar beslag
op de voedselvoorraden in de tuinen. De dood betekent vooral ook een crisis
omdat een ruilpartner, huwelijkspartner of huwelijkscandidaat wegvalt.
Ceremoniële relaties moeten afgewikkeld worden of er moet een nieuwe inhoud
aan gegeven worden, bijvoorbeeld door een huwelijk of door toewijzing van kinderen.
Mentaal veroorzaakt de dood bij velen een crisis. Enerzijds gaat men zich afvragen
wat toch de oorzaak kan zijn, om welke redenen vijanden of voorouders
dit onheil aangericht kunnen hebben, wat gedaan had moeten worden om dit te
voorkomen. Wanneer men meent te weten wie er schuldig is, komen wraakgevoelens
en eisen tot genoegdoening naar voren. Anderzijds verkeren velen in angst voor
eventueel volgende sterfgevallen, voor nieuwe vijandschap of voor de werking
van kapes fane, en soms ook voor de geheimzinnige dodelijke kracht musyuoch
die op elk moment weer zou kunnen toeslaan. Onbegrip, angst en de behoefte om
103