mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

Blijkt een huwelijk na verloop van een aantal jaren nog steeds kinderloos te
blijven, zelfs na behandeling door de medicijnmannen, dan wordt aangenomen
dat de oorzaak daarvan bij de vrouw ligt. Haar buik zou marak mbrut = absoluut
leeg, zijn. De echtgenoot en de zijnen eisen een gedeelte van de collectie
fato terug omdat de vrouw bij nader inzien niet aan de aanvankelijke verwachtingen
beantwoordt. De touwtrekkerij om de restitutie van de doeken is
een directe bron van conflicten tussen de huwelijkspartners, die vaak toch al
op gespannen voet leven vanwege het uitblijven van kinderen. De man slingert
vele verwijten en dreigementen naar het hoofd van zijn vrouw.
Uit het genealogisch materiaal en de toelichtingen daarop blijkt, dat kinderloosheid
aanleiding kan zijn tot echtscheiding. Er blijken echter ook tal van
kinderloze huwelijken tot de dood in stand te blijven. Deze echtparen proberen
meestal een of enkele kinderen van verwanten te adopteren.
Zoals gezegd moeten in geval van echtscheiding alle overgedragen doeken worden
teruggegeven. Tijdens mijn verblijf gebeurde het dat een huwelijk reeds
na vijf maanden op echtscheiding uitliep. De doeken bleken toen al tot in het
noordelijke Karongebied en tot ver ten zuiden van de Ayamarumeren in omloop
te zijn. De verantwoordelijke personen zeiden dat het nog jaren zou kunnen
duren voor alle doeken terug zouden zijn. Tot dat moment mogen de ex-gehuwden
geen nieuwe relatie beginnen.
5 Transacties bij geboorte.
Zodra blijkt dat de vrouw zwanger is, behoort haar man weer doeken aan zijn
echtgenote en haar naaste verwanten te geven. Deze transactie heet po fenya
mecham = doeken voor de zwangere vrouw. Om deze gift, die doorgaans uit niet
meer dan drie of vier doeken bestaat, te kunnen doen, moet de toekomstige
vader weer een beroep doen op zijn naaste verwanten. Eenmaal overgedragen
worden de doeken verdeeld onder de verwanten van de vrouw.
Zo spoedig mogelijk na de bevalling bezoekt de man zijn naaste verwanten,
vooral die van zijn eigen generatie, om mee te delen dat hij een zoon of
dochter gekregen heeft. Hij gebruikt daarbij weer een min of meer vaste zinsnede
tuo taku, no go ne ke fenya = ik heb een kind, neem een doek en
mecham mekayr geef die aan de vrouw wier buik
vreselijk pijn doet.
Wanneer de aangesprokene bereid is om een doek te geven, antwoordt hij
to po te fenya mecham = ik neem een doek en geef die aan de
of
vruchtbare vrouw.
to po te rura = ik neem een doek en beantwoord daarmee
de gift rura.
In de procedure is voorzien dat de gever enige tijd nodig heeft om de toegezegde
doek inderdaad te kunnen leveren. In veel gevallen zal hij daartoe enkele
verwanten moeten bezoeken die wellicht op hun beurt ook weer andere relaties
moeten aanspreken.
Interessant is dat de gift die bij de geboorte aan de vrouw en haar verwanten
gegeven wordt in de laatste uitdrukking in verband gebracht wordt met de huwelijkscollectie
rura. Het beantwoorden van de gift, of nog letterlijker vertaald
'de mens die overgevlogen is, met een doek lijkt de betekenis van een herbevestiging
van de relatie te hebben. De vrouw heeft een kind geschonken aan de
groep van haar man en als tegenprestatie wordt een doek geschonken. Informanten
konden overigens weinig verklaring geven omtrent dit spraakgebruik.
De vader van de nieuwgeborene bezoekt ook de verwanten van zijn vrouw om,
186