mensen van de ayfat - Stichting Papua Erfgoed

pine, pine, pine necha = vader, vader, vader geef cha
pine, pine, pine necha = vader, vader, vader geef cha
pine napi necha-aaaaa = vader jij bent machtig geef cha
Timo, Timo, Timo-eeeee = Timo, Timo, Timo-eeeee
Aymo, Aymo, Aymo-eeeee = Aymo, Aymo, Aymo-eeeee
techey, techey nama-eeeee = ik zie, ik zie je komen
techey, techey namo-eeeee = ik zie, ik zie je gaan
Timo, Timo, Timo-eeeee = Timo, Timo, Timo-eeeee
Timo amu pesam, amu pesam = Timo wij zijn bang, wij zijn bang
Timo, Timo mio-eeeee = Timo, Timo waar ben je
Het kan zijn dat hier bij cha in eerste instantie gedacht wordt aan de vitale
kracht in een mens, maar uit sommige commentaren blijkt ook dat er gedacht
wordt aan het stimuleren van de doekencirculatie. In die betekenis komen sommige
uitdrukkingen die de vrouw gebruikt ook voor in de grote cyclus van ceremoniën
die volgt na bepaalde sterfgevallen.
Eens, bij de dood van een vrouw, zag ik hoe wenende vrouwen met bladeren en
twijgen op het stoffelijk overschot sloegen en wreven terwijl zij uitriepen:
"waar zijn je handen, waar is je hoofd, waar is je buik, waar zijn je benen,
waar is je mond" enz.
Doodsoorzaken.
In veruit de meeste gevallen wordt de doodsoorzaak gezocht in het gebruik van
belezen, dodelijke middelen of praktijken die gericht zijn op het ziek maken
en doden van mensen óf in de werking van kapes fane. In al deze gevallen gaat
men op zoek naar de bron van de letale krachten. Uit de verdachtmakingen, beschuldigingen
en eisen tot genoegdoening komen ernstige conflicten voor.
Bij de verzameling van het genealogisch materiaal werd bij personen uit de
tweede en derde opgaande generatie nogal eens vermeld dat zij tijdens wraakacties,
of zoals men zegt h o n g i -tochten, omgekomen waren. Vroeger leidde
de bovengenoemde conflicten heel gemakkelijk tot gewapende confrontaties
en onverhoedse wraakacties. Tijdens dergelijke acties speelden de ray popot
een leidende rol.
Dat dergelijke wraakacties zelden of nooit meer voorkomen verklaart men uit
de aanwezigheid van missie, zending en bestuur. Ook wijst men er dikwijls op
dat niemand meer terug zou willen naar de ketens van wederzijdse wraakacties
zoals men die vroeger gekend had. Als bewijs hiervoor wees men op de snelle
regeling van de genoegdoening wanneer er onverhoopt weer een geval van doodslag
voorkwam.
Zelfmoord als doodsoorzaak is geen zeldzaamheid en opmerkelijk is dat het, althans
voorzover mijn informatie strekt, altijd vrouwen betreft. Tijdens mijn
verblijf in Ayawasi dronken twee vrouwen een dusdanige hoeveelheid extract
van de wortel fo dat zij kort nadien overleden. Kort na mijn vertrek nog een.
Vanuit omliggende dorpen weet ik van vier gevallen van zelfmoord, eveneens
vrouwen, in dezelfde periode.
Niemand is erg spraakzaam over deze gebeurtenissen en door het feit van de
zelfmoord is het moeilijk om enig inzicht te krijgen in de uiteindelijke motieven.
In zeker vier van de zeven gevallen hadden de vrouwen reeds eerder pogingen
ondernomen. In alle gevallen hadden zij meermalen gedreigd het gif te
zullen innemen. Vrouwen vertelden mij dat de meesten van hen goed weten hoe
sterk zij het wortelextract moeten maken om het al dan niet dodelijk te doen
zijn. Zij beweerden ook dat pogingen tot zelfmoord meestal eerder als dreigement
dan als werkelijke poging bedoeld worden. Ik kreeg niet de indruk dat het
bij de vrouwen die tijdens mijn verblijf in Ayawasi zelfmoord pleegden om een
daad van uiterste wanhoop ging, maar eerder van woede en een zekere berekening
die erop gericht was hun echtgenoot in zeer grote moeilijkheden te brengen.
108